GÜNCEL

Pontos Partizan Hareketi/ Son partizan Eleni Çavu�-3

TAMER Ç�L�NG�R
23 Aral�k 2018 Pazar

Son partizan, bir kad�nd�. Silahlar b�rak�lm��, m�badeleye uygun olarak s�rg�n ba�lam��, b�t�n Karadeniz?de kendini Rum olarak ifade edenler �oktan gitmi�lerdi. Sadece bir partizan, sadece bir kad�n terk etmedi, 3 bin y�ll�k topraklar�n�. Sadece o kalm��t� koca Karadeniz?de "Ben Rum'um, ne asl�m� inkar edece�im ne de gidece�im vatan�mdan" diyen. 1924 y�l�n�n Aral�k ay�nda son �at��ma haberi geldi Nebyan?dan (Bafra)? Y�zlerce askerin ku�att�� bir ma�arada g�nlerce direnen "Eleni �avu� adl� Pontoslu Rum Partizan �l� olarak ele" ge�irilmi�ti.

1918 y�l�nda, senelerdir Osmanl�’n�n, ard�ndan da �ttihatç� çetelerin Rum köylerine yapt�klar� sald�r�lardan y�lm�� halk�n kendi ba�r�ndan ç�kard�� partizan gruplar�n kaptanlar� (*) Trabzon’da bir araya gelir ve Pontos’un gelece�ine ve özgürlü�üne dair bir toplant� yapar.

Daha 3 y�l kadar süre önce Ermeni Soyk�r�m�’nda ya�ananlar hala bellektedir.

�TC (�ttihat ve Terakki Cemiyeti), hapishanelerdeki az�l� katillerden, tecavüzcülerden ve soygunculardan olu�turdu�u Te�kilat-� Mahsusa çeteleriyle, Meclis’te al�nan ”tehcir” karar�n�n ard�ndan sürgün yollar�nda Ermenilere sald�r�p büyük bir soyk�r�m gerçekle�tirmi�, her ne kadar �TC yöneticileri hakk�nda davalar aç�lm��sa da, Te�kilat-� Mahsusa’n�n çeteleri hala faaliyetlerine devam ediyordu. S�ra Rumlardayd� ve Sinop’tan Trabzon’a kadar bütün Rum köyleri taciz ediliyordu.

Yeni bir soyk�r�m�n�n önüne geçmek için Rumlar, gerilla birlikleri örgütlemeye ba�lam�� ve otonom gruplar da�lara ç�km��t�. Bu gruplar� hem merkezi bir örgütlenmeye dahil etmek, hem de gelece�in Pontos’una dair kararlar almak için yap�lan bu toplant�da Anton Pa�a adl� bir partizan komutan�, ‘kaptanlar�n kaptan�’ seçilir.

KAPTANLARIN KAPTANI ANTON PA�A

Partizan hareketinin en önemli liderlerinden biri de Anton pa�ad�r.

Osmanl� Anton Pa�a’y� ele geçirmek ve öldürmek için pek çok askeri operasyon yapm�� ancak ba�ar�l� olamam��t�. Anton Pa�a sava�ç�l��n�n yan� s�ra, Pontos’taki direnen di�er otonom gruplar� da etkilemesiyle, merkezi bir partizan örgütlenmesi olu�turmaya çal��an iyi bir liderdi ayn� zamanda. O, ne Germanos ne de Hrisantos gibi ba�ka güçlere bel ba�layan bir çizgiyi savunmu�tur. Sadece Pontus halk�na yönelik Te�kilat-� Mahsusa çetelerinin kar��s�nda halk�n kendi öz gücüyle direnebilece�ine ve özgürlü�ün de ancak halk�n kendi öz gücüne dayanan örgütlenme ve politikalarla �ekillenebilece�ine inanm��t�.

Samsun Nebyan bölgesinde partizanlar�n olu�turdu�u özyönetimi Pontos’un di�er bölgelerine de yaymak için u�ra�m��, her çete sald�r�s�nda direni�in en önünde elinde silah çat��malara kat�lm��t�r.

Anton Pa�a ile sava�arak ba�a ç�kamayaca��n� anlayan Osmanl�, onu ele geçirmek için e�i “Belaiya”y� çeteler arac�l��yla kaç�r�p rehin al�r ve gelip teslim olmas� halinde e�ini serbest b�rakaca��n� duyurur.

Bu arada Pontos‘daki Te�kilat-� Mahsusa çetelerinin faaliyetleri, da�lara ç�km�� olan partizanlar�n köylerini bas�p, yakmak y�kmak, kad�nlara tecavüz etmek, ya�l� ve çocuklar� katletmektir. Onlar partizanlar�n kar��s�na ç�kmazlar.

“BAFRA’YI YAKARIM” DER, E��N� GER� ALIR

Katilli�iyle ünlü Topal Osman ve çeteleri de bu partizan gruplar�n�n kar��s�na ç�k�p sava�ma cüreti gösteremezler. Osmanl�’n�n talimat�yla Anton Pa�a’n�n e�ini kaç�rma i�i de Topal Osman ve çetesinin i�idir.

Ancak Osmanl�’n�n bekledi�i gibi Anton Pa�a e�i Belaiya’y� kurtarmak için gelip teslim olmaz. Bir partizan grubuyla birlikte, Bafra merkezindeki jandarma karakolunu bas�p askerleri rehin al�r. E�inin serbest b�rak�lmamas� durumunda önce bu askerleri öldürece�ini, ard�ndan da Bafra'y� yakaca��n� söyler.

Bunun üzerine e�i Belaiya hemen serbest b�rak�l�r.

�HANET EN YAKINDAN GEL�R

Her giri�imden ba�ar�s�z sonuç alan Osmanl�, bu kez Anton Pa�a’n�n ba��na 50 bin alt�n ödül koyar. Ve tarih bir kez daha kendi halk�na ve insan�na dü�manla�an; bencil, alçak ki�iliklerin, para için, mal mülk için ihanetine tan�kl�k eder 1918 y�l�n�n son günlerinde.

Kurbar Lefter ve Anastas Hac�baraskeva y�llarca Anton Pa�a ile birlikte da�larda gezen, kendi ve ailelerinin hayat�n� birçok kez Anton Pa�a’ya borçlu olan iki Pontos Rumu’dur.

Ama ihanet, damarlar�ndaki kan gibi gerçektir…

Anton Pa�a son nefesini, dü�man bilmedi�i en yak�n adamlar�n�n kalle�li�iyle verir. Bir gece Anton Pa�a’y� arkas�ndan hançerleyerek, kafas�n� keser ve 50 bin alt�nl�k ödülü almak için Osmanl�’ya teslim olurlar…

Bu arada Anton Pa�a’n�n e�i Belaiya, Anton Pa�a’n�n ölümünden sonra partizan hareketine kat�l�r ve 1923 y�l�na kadar "kaptan" olarak mücadeleye devam eder.

KOCA ANASTAS

Anton Pa�a’n�n katledilmesi Pontos Rumlar�nda büyük bir moral bozuklu�u yaratsa da, k�sa süre sonra Koca Anastas adl� bir ba�ka kaptan onun yerini al�r.

1923 y�l�na kadar tüm Pontos �ehirleri kasaba ve köyleri zalim çeteler ve merkez ordusunun askerlerince yak�l�p y�k�l�rken, can al�n�p kan dökülürken, Erbaal� (Endikp�nar köyü) Kaptan Koca Anastas 200 ki�ilik grubuyla bugünkü Tokat s�n�rlar� içerisindeki bölgeyi ku�atm�� olan 8 bin ki�ilik Merkez ordusunu dize getirir ve binlerce Rum’un sa� olarak Samsun'a, oradan da vapurla Yunanistan'a ula�malar�n� sa�lar. Merkez ordusuna ba�l� Liva Pa�as� ile yap�lan anla�ma ile sivillerin hayat�n� kurtaran Koca Anastas, silahlar� ile birlikte geri dönerek Topçam'da partizan sava��na devam eder ve 7 partizan arkada�� ile birlikte Evciler/Evenüz mevkinde dü�ürüldü�ü bir pusuda hayat�n� kaybeder. Anastas'�n cesedi kafas� kesilmi� olarak bir araban�n arkas�na ba�lanarak Erbaa ve Niksar'da dola�t�r�l�p Tokat'a götürülür. Bir telgraf dire�ine as�lan bedenine tükürmeleri için Müslüman halk toplan�r. Bu esnada Müslümanlardan birisinin "Ölmü� o art�k ne diye eziyet ediyorsunuz" tepkisi üzerine o da linç edilerek öldürülür.

PONTOS’UN SON PART�ZANI ELEN� ÇAVU�

Son partizan, bir kad�nd�.

Silahlar b�rak�lm��, mübadeleye uygun olarak sürgün ba�lam��, bütün Karadeniz’de kendini Rum olarak ifade edenler çoktan gitmi�lerdi. Sadece bir partizan, sadece bir kad�n terk etmedi, 3 bin y�ll�k topraklar�n�…

Sadece o kalm��t� koca Karadeniz’de “Ben Rum'um, ne asl�m� inkar edece�im ne de gidece�im vatan�mdan” diyen. 1924 y�l�n�n Aral�k ay�nda son çat��ma haberi geldi Nebyan’dan (Bafra)… Yüzlerce askerin ku�att�� bir ma�arada günlerce direnen “Eleni Çavu� adl� Pontoslu Rum Partizan ölü olarak ele” geçirilmi�ti.

1918 y�l�nda gözlerinin önünde o�lu Miltiyadis bir Osmanl� çavu�u taraf�ndan katledilince, bu çavu�u süngüyle kalbinden vurarak öldüren Eleni, çavu�un ceketini giyerek da�lara ç�kar. Ve o günden sonra da "Eleni Çavu�" olarak an�l�r.

Eleni gibi birçok partizan da�a ç�karken Osmanl� da bu arada, emperyalist payla��m sava��nda yenilir. Ama sava� Pontos da�lar�nda bitmemi�tir. �ttihatç�lar�n yar�m b�rakt�� yerden bu kez Mustafa Kemal’in askerleri devreye girerler. 19 May�s 1919 tarihinde Pontos’a gelen Osmanl� pa�alar� ilk i� Topal Osman ve çetesiyle görü�ür. Ve Pontos Rum Soyk�r�m�'n�n ikinci dönemi ba�lar. Gemi kazanlar�nda, ma�aralarda diri diri yak�larak, bo�ularak, köylerinde kur�unlanarak, süngülenerek, ölüm yürüyü�lerinde açl�ktan, so�uktan ve çetelerin sald�r�lar� ile 353 bin Pontoslu Rum katledilir.

Pontos da�lar�nda direni� destanlar� yaratan bu partizanlardan biri olarak Eleni Çavu�, Topal Osman ve çetelerinin ve tabi ki Mustafa Kemal’in “ba� belas�” olmay� hiç b�rakmaz. Karakol bask�nlar�nda, askeri mühimmat ta��yan kervanlara yönelik sald�r�larda, halk dü�manlar�na yönelik cezaland�rma eylemlerinde hep Eleni Çavu�’un ad� geçer.

1 May�s 1923 y�l�ndan itibaren, Yunanistan ile Türkiye Cumhuriyeti aras�nda imzalanan ‘mübadele anla�mas�’ gere�i, kendisine Rum diyenler Yunanistan’a yollanmaya ba�lar. Sürgüne gidenlerin, 3 bin y�ll�k topraklar�n� terk ederken ya�ad�klar� ac�lar bir yana, “Türk'üm” deyip geride kalmay� tercih edenlerin ya�ad�klar� da önemlidir. Birço�u “ya�amak” için, geçmi�ini unutmaya çal��m��, çocuklar�na, torunlar�na yalan hikayeler anlatarak, unutmay� ye�lemi�tir. Egemenlere kendilerinin en iyi Müslüman, en iyi Türk oldu�unu ispat etmekle ömür tüketmi�lerdir.

Sa� kalan partizanlar da silahlar�n� b�rak�r, kimi k�l�k de�i�tirerek mübadele kafilelerinin aras�na kar��p Yunanistan’a giderken, kimi deniz ya da kara yoluyla ba�ka ülkelere kaçar.

Ama bir ki�i kal�r Pontos da�lar�nda "Hem Rum'um hem de topra��m� terk etmem" diyen.

Eleni Çavu�, ne yurdunu ter keder, ne de Rumlu�undan vazgeçer. O hala gözleri önünde katledilen o�lu ve 353 bin Pontoslu Rum için adalet derdindedir. Tek ba��na Nebyan da�lar�nda sava�may� sürdürür.

Ta ki 1924 y�l�na kadar…

Aral�k 1924’te so�uk bir k�� günü Nebyan da�lar�nda Mustafa Kemal’in askerlerince bir ma�arada ku�atma alt�nda kal�r. Pes etmez, son kur�ununa kadar sava��r…

*Kaptan: Partizan komutanlar�na verilen ad

Pontos Partizan Hareketi/ Son partizan Eleni Çavu�-3

�lgili Haberler