GÜNCEL

Polen Ekoloji aktivisti Gülsün: Yang�n sonras� çok say�da tehdit var

�STANBUL (P�nar Gay�p)
8 Haziran 2021 Sal�

Dicle'de ba�layan ve Elaz��'a kadar yay�lan yang�n�n sebep olaca�� hava kirlili�ine ili�kin de�erlendirmelerde bulunan Polen Ekoloji aktivisti Gülsün, yang�n sonras� ani seller bir tehdit haline geldi�ini, kül ve topraktan ta��nan a��r metallerin su yollar�na s�zd��n� ve alevlerden hayatta kalabilen bitkiler ve a�açlar�n dirençlerinin azalmas�ndan kaynakl� hastal�k, mantar ve böceklere kar�� hassasla�t��n� dile getirdi.

Diyarbak�r'�n Dicle ilçesinde askeri operasyonun sonland�r�lmas�yla birlikte 1 Haziran'da ba�layan yang�na müdahale edilmedi�i için rüzgar�n da etkisiyle Elaz��'�n köylerine kadar yay�ld�.

Polen Ekoloji aktivisti olan Çevre Mühendisi Sultan Gülsün ile yang�nlar�n sebep oldu�u hava kirlili�ini konu�tuk. Gülsün, yang�n sonras� ani sellerin bir tehdit haline geldi�ini, kül ve topraktan ta��nan a��r metallerin su yollar�na s�zd��n� ve alevlerden hayatta kalabilen bitkiler ve a�açlar�n dirençlerinin azalmas�ndan kaynakl� hastal�k, mantar ve böceklere kar�� hassasla�t��n� belirtti.

'PARAMETLERE BAKILMADI�I �Ç�N KENT�N HAVA KAL�TES� �Y� OLARAK GÖRÜLÜYOR'
Yang�n�n ç�k�� tarihinde PM 10 miktar�n�n yükseldi�ini, her iki �ehirde de PM 10 ve kükürtdioksite bak�ld��n�, istasyonlarda di�er parametrelere bak�lmad�� için ve istasyon say�s� da bir oldu�u için kentin hava kalitesi iyi olarak görüldü�üne dikkat çeken Gülsün, "Orman yang�n�n�n akabinde olu�abilecek kirletici CO (karbonmonoksit), NOX (azotoksitler), PM10 (Partiküler Madde 10), PM2.5 (Partiküler Madde 2.5), SOX(kükürtoksitler), NMVOC (metan olmayan uçucu organik bile�ikler), BC (siyah karbon), TSP (toplam ask�daki partiküller) parametrelerinden yaln�zca SO2 ve PM10 parametrelerine hava kalitesi izleme istasyonlar�ndan saatlik olarak Diyarbak�r ve Elaz�� illerinde bak�labilmektir. Hakim rüzgar yönü Kuzeybat�'d�r. PM10 parametresinde her iki kentin de normal de�erine göre art�� görülmü�tür. Dünya Sa�l�k Örgütü (WHO) PM10 s�n�r de�erlerini günlük ortalama 50 µg m3 olarak belirlemi�tir. Ancak yang�n�n ba�lama tarihi göz önünde bulunduruldu�unda PM10 de�eri Elaz�� kentinde 31 May�s-3 Haziran tarihlerinde incelenebilen maksimum de�er 139 µg/m3'tür. Diyarbak�r kentinde de 1 Haziran tarihinde maksimum de�er 112,96 µg/m3 olarak görülmektedir. Bu de�erler de her iki kentin ortalama 20-22 µg/m3 band�nda iyi s�n�fta de�erlendirilen hava kalitesini günlük ortalamada bu de�erlerin üzerine yükseltmi�tir" dedi.

'SU KAL�TES�N� DÜ�ÜREN ÇIKTILAR TA�IYAB�LECEK'
Hava tahminlerine göre Çar�amba günü Elaz��'da ya�mur beklendi�ini söyleyen Gülsün, yang�n sonras�nda yüzey ak�� artt��nda su varl�klar�na, çözünmü� inorganik maddeleri ve su kalitesini dü�üren di�er ç�kt�lar� ta��yabilece�ini söyledi. "Ya�mur etkisi ince gözenekleri toprak ve karbon parçac�klar�yla t�kayabilir, s�zma oranlar�n� ve topra��n havalanmas�n� azaltabilir" diyen Gülsün, yang�n�n s�kl��, süresi ve yo�unlu�u ile toprak neminin topraktaki s�cakl�klar� yükseltebilece�i ve toprak killerinin yap�s�n� de�i�tirebilece�ini, ayn� �ekilde toprak kimyas� da öngörülen yang�ndan etkilenebilece�ini, gübrenin faydal� etkilerini azaltabilece�inin alt�n� çizdi.

'B�YOÇE��TL�L�K �Ç�N R�SK YARATIR'
Gülsün, de�erlendirmelerine �öyle devam etti: "Yang�n�n ne kadar yo�un yand��na ve bitkinin ne kadar süre yüksek s�cakl�klara maruz kald��na ba�l� olarak bir k�sm� veya tamam� zarar görebilir. Ayr�ca kabuk kal�nl�� ve gövde çap� gibi bitki özellikleri de yang�na duyarl�l�� etkiler. Herhangi bir türün küçük a�açlar�n�n yok olmas�, büyük olanlardan daha kolayd�r. Bu durum biyoçe�itlilik için risk yarat�r.

'HAVA K�RL�L�� BÜYÜK MESAFELERE YAYILIYOR'
Orman yang�nlar� her y�l küresel CO2 sal�m�n�n yüzde 5- 10 aral��ndan sorumludur. Yang�nlar, topra��n albedo ad� verilen (ormanlarda 0,10) yans�t�c�l��n� de�i�tirir. Siyah karbon (BC), havada �s�y� absorbe eder ve bu da atmosferi �s�t�r. Yanm�� orman alanlar� yeniden büyümeye ba�lad�kça, daha aç�k renkli çimen ve çal�lar ilk s�rada gelir, kal�nla��p koyula�ana kadar bu da daha fazla güne� �s�s�n� yans�t�r. Orman yang�nlar�n�n hava kalitesini hem ani hem de uzun vadeli de�i�tirmesi söz konusudur. Büyük miktarda duman sal�n�r. Bu duman parçac�klar� gazlardan ve su buhar�ndan olu�ur. Yang�nlardan kaynaklanan hava kirlili�i büyük mesafelere da��lma potansiyeline sahiptir.

Direkt yerle�im alan�nda olmayan di�er canl�lar�n da etkilenmesine neden olur. Küçük partiküllerin ci�erlere yerle�mesi ve kalbe bask� yapmas� da söz konusudur. Orman yang�nlar� karbon monoksite neden olur ve CO do�rudan kana geçerek oksijen al�m�n� engelleme potansiyeline sahiptir.

'DO�ANIN D�RENC� AZALIYOR'
Bir orman yang�n�ndan sonra müdahale ve temizlik sürecinde çevre ve halk sa�l��na zarar verebilecek tehlikeli at�klar ortaya ç�kar. Temizleme i�lemi s�ras�nda, ço�u malzeme bertaraf tedbiri al�nmadan at�l�r ve bu at�k yönetimi konusunda riskler bar�nd�r�r. Bir orman yang�n�ndan sonra, yeni otlaklar olu�ur ve otlayan hayvanlar bu de�i�imden etkilenir. Orman yang�nlar�n�n en göze çarpan etkisi, ya�mur suyu ak��d�r. Bitki örtüsünün kayb�ndan sonra yerin topra�� hidrofobik hale gelir ve su s�zmas�n� engeller. Suyun bu �ekilde emilememesi, enkaz ve tortular�n yüzeysel ak��a geçerek daha büyük su kütlelerine ta��nmas�n� te�vik ederek, do�ay� kirletir. Yang�n sonras� ani seller bir tehdit haline gelir. Kül ve topraktan ta��nan a��r metaller su yollar�na s�zar. Alevlerden hayatta kalabilen bitkiler ve a�açlar�n dirençleri azal�r dolay�s�yla hastal�k, mantar ve böceklere kar�� hassasla��rlar."

Polen Ekoloji aktivisti Gülsün: Yang�n sonras� çok say�da tehdit var

�lgili Haberler