GÜNCEL

Türkiye'de madencili�in durumu paneli: Emek ve ekoloji mücadelesi birlikte yürütülmeli

�STANBUL - ETHA
4 Aral�k 2024 Çar�amba

Madenlere kar�� yürütülecek mücadeleye ili�kin düzenlenen panelde, bu mücadelenin yerel bir mücadele olarak görülmemesi gerekti�i, esas�nda uluslararas� sermaye a��na bir çomak sokmak oldu�u kaydedildi. Panelde, madenlere kar�� yürütülecek mücadelenin emek ve ekoloji mücadelesinin birlikte yürütülmesi gerekti�inin somut örne�i oldu�u kaydedildi.

4 Aral�k Dünya Madenciler Gününde, Kadir Has Üniversitesinde bir panel düzenlendi. D Blok büyük salonda gerçekle�en "Ekoloji ve emek, Türkiye'de madencili�in durumu" panelinde Praksis dergisi editörü, akademisyen Co�ku Çelik, Polen Ekoloji E� Sözcüsü Çise Y�ld�z ve gazeteci Bahad�r Özgür sunum yapt�.

Soma'dan �liç'e katledilen madencilerin an�ld��, Fernas'tan Çay�rhan'a direnen madencilerin selamland�� panelde, madenin ekolojik yan etkisinin her gün kendisini hissettirdi�i kaydedildi. Panelin amac�n�n ise madencili�e kar�� bilinç kazanmak, farkl� perspektifler edinmek ve ç�k�� yollar� bulmak oldu�u aktar�ld�.

ÇEL�K: SOMA'DA KORUNAN TEK �EY ��RKET DE��L, KÖMÜR VE MADEN POL�T�KALARIYDI
Ilk sunumu, Türkiye'de madencili�in ekonomi politi�i ve emek sömürüsü konusuyla Co�ku Çelik, yapt�. 4 aral�k Dünya Madenciler Gününde geçmi�e nazaran duyarl�l��n artmas�ndan kaynakl� daha çok etkinliklerin oldu�unu söyleyen Çelik, 301 i�çinin ya�am�n� yitirdi�i Soma maden katliam�n ve on y�l� a�k�nd�r süren adalet mücadelesine i�aret etti. Davan�n Akhisar'da görüldü�ünü hat�rlatan Çelik, "Devlet yetkilileri, Enerji Bakanl��, Çal��ma ve Sosyal Güvenlik Bakanl��'n�n sorumlu oldu�u söylendi. 2016 A�ustos ay�nda, bilirki�i raporunda, aileler ve aktivistlerin söyledi�i �ey bilir ki�i taraf�ndan kabul edildi. Havaland�rma sistemi, i�çi sa�l��na güvenli�ine dair yetersizlikler ortadayd�. Bütün bunlar�n olabilmesinin nedeni kömür politikalar� ve yasal çerçevesinin buna yol vermesi, kapasitesinden yüksek bir maden �irketinin maden ç�karmas�. Korunan tek �ey �irket de�ildi; korunan kömür ve maden politikalar�. Türkiye'de kapitalizmin sürdürülmesini engelleyecek kararlar verilmemesi amaçland�" dedi.

Topra��n� kaybeden köylüler ve maden i�çilerinin sömürü ve gasba direnirse sermayenin sald�r�lar�na kar�� ç�kaca��n� söyleyen Çelik, toprak gasplar�, küresel düzeyde maden sermayesinin yerel iktidar a�lar�nda mekanizmalar geli�tirmesi, toprak ve ucuz emek gücüne el koymas�, do�aya bir yat�r�m f�rsat� olarak bak�lmas�n�n yayg�n bir yakla��m oldu�unu kaydetti.

'301 MADENC� ÖLDÜ AYNI HAVZADA YATIRIMLAR DEVAM ETT�'
Madenciler üzerinde r�za üretildi�ini bu nedenle ölüm de olsa i�çilerin madende çal��t��n� belirten Çelik, sermayenin bunu f�rsata çevirdi�ini, kay�t d�� göçmen i�çilerin çal��t�r�ld��n�, devletin de bu konuda aktif rol oynad��n�, bu durumun kapitalist devlet için en uygun ko�ullar oldu�unu belirtti. Çelik, "Devlet kömür sektörüne devasa destekler yapt�. Büyümenin cari aç��a hiçbir etkisi olmad�. 12. Kalk�nma Plan�nda kömürden çok maden kelimesi geçti. Bununla da d�� sermayeye hedeflediklerinin sinyalini verdiler. 10 sene önce 301 madenci öldü, ayn� havzada maden yat�r�mlar� devam etti" ifadelerini kulland�.

'MADENC�LER ÜZER�NDE RIZA ÜRET�L�YOR'
Toplumsal r�zan�n nas�l sa�lad��na ili�kin de aktar�mda bulunan Çelik, "Tar�mda neoliberal dönü� ve kente göç süreci var. K�rsal ya�am�n çe�itlenmesi, aile tar�m�, ücretli tar�m vs gibi durumlar söz konusu. Tar�m d�� istihdam yaratma hedefinin kar��l��n� bulmas�. �stihdam yaratmak toplumsal bir r�za sa�lamay� ba�ar�yor. Soma'daki i� daha sigortal� ve maa�lar�n yat�r�lmas�ndan kaynakl� 'güvenceli' oldu�u için kentlerden Soma'ya gidenlerin oldu. Hem�ehri dernekleri, dinsel a�lar� mobilize de ederek bir dayan��ma a�� kurdu, di�er illerden kentlerden i�çi gruplar� Soma'y� tercih etmesi" dedi.

Çelik, 55 ya��ndaki Afgan maden i�çisi Nourtani'nin madende ya�anan i� kazas�n�n ard�ndan bir arazide yak�ld��n�; �liç'teki emek ve i� cinayetini hat�rlatarak "Emek ve ekoloji mücadelesi birbirinden ayr� tutamayaca��m�z�n en vahim iki örne�i" dedi.

YILDIZ: YASALAR RAFA KALDIRILDI
Polen Ekoloji Enstitüsü E� Sözcüsü Çise Y�ld�z da Türkiye'nin kalk�nma politikalar�n�n yan�nda yasalar�n da rafa kald�r�ld��, emek ve ekoloji mücadelelerinin asl�nda ortak bir sorun oldu�u bir dönemden geçtiklerini dil getirdi. Y�ld�z, "�liç facias�n�n y�ldönümündeyiz; meslek örgütleri de ekoloji örgütleri de tahribat�n ciddiyetini söylüyor. Hem 9 i�çi öldü, hem de F�rat havzas�n�n tahribata u�ramas�na neden oldu" dedi.

Türkiye'de madencilik sektöründe kömür madencili�i en eski ve yay�n madencilik kolu olmas�na kar��n, ekoloji hareketi daha çok ve epey yak�n bir dönemde alt�n madencili�ine kar�� yap�lan eylemlerle ba�lad�� söylenebilir. Kömür ve di�er madencilik sektöründe ise emek hareketinin büyük direni�leri olmu�tur. Ayr�ca, alt�n madencili�ine kar�� en bilinen Bergama direni�i de devletin psikolojik harp teknikleri ile bast�r�lm��t�r.

'AKP MADENC�L�K ODAKLI B�R KALKINMA HEDEFL�YOR'
AKP'nin iktidar�n�n ilk dönemlerindeki in�aat sektöründeki kalk�nma politikalar�n�n �imdi madencilik sektörünün bask�n olmas�yla devam etti�ine dikkat çeken Y�ld�z, "AKP iktidar� madencilik odakl� bir kalk�nmay� hedefliyor. Son 4 y�l içinde 127 alt�n madeni projesi ba�vurusu yap�ld�. Meralar�, su kaynaklar�n� tahrip eden, siyanür ile ekosistemlere zarar veren, topyekün bir tahribata sebep olan projeler bunlar. 47'sine ÇED gerekli de�ildir karar� verildi" dedi.

2015 y�l�ndan sonra hukukun tamamen zay�flad��n�, hukuksuzlu�un normalle�ti�ini hat�rlatan Y�ld�z, yetkilerin tek elde topland��n� da ekledi. Devletin sermaye odakl� politikalar�na kar�� yürütülmesi gereken mücadeleye dikkat çeken Y�ld�z, "Çevre örgütlenmeleri istihdama engel olarak görülüyor. Patron emriyle i�çilerin çevre örgütlenmesi engelleniyor. Yoksulla�ma, mülksüzle�me süreçlerinin yan�nda hem i� olana�� hem sa�l�kl� ya�am olana�� kalm�yor" ifadelerini kulland�.

'EKOLOJ� MÜCADELES� ��Ç� VE YOKSULLARIN HAYAT MÜCADELES�N� KAPSIYOR'
"Ekolojiyi koruma mücadelesinin i�çi ve yoksullar�n hayat mücadelesini nas�l kapsad��n� görüyoruz, insanlar�n vah�i ve güvencesiz ko�ullarda çal��t�� bir dönemdeyiz art�k" diyen Y�ld�z, kirli havay� solumak zorunda kalan i�çilerin, temiz g�daya eri�im hakk�n�n ortadan kalkt��n� belirtti. Y�ld�z, "Bir bütün olarak devlet politikalar�n� hedef alarak mücadele etmeliyiz. Ni�de, Sivas, Gümü�hane ekoloji örgütlerinin zay�f oldu�u, itiraz�n dile getirilmedi�i iller. Ege, Do�u Karadeniz ve �ç Anadolu Bölgesinde proje furyas� var. Bu nedenle derdimiz sistemsel ve süre�en bir sermaye mant��n�n fark edilmesi ve buna kar�� örgütlenmek" dedi.

22 örgütle birlikte alt�n madenlerine kar�� ba�lad�klar� kampanyay� hat�rlatan Y�ld�z, "Zay�f olan illerde örgütlü�ü kurabilmek amaçlar�m�zdan biri. �l de�il havza bazl� dü�ünmek, bir a� geli�tirmek, zay�f olan illere giderek örgütlenmeyi kurabilmek için bir dayan��ma a�� kurma hedefimiz var. Ayn� zamanda 141'i Kürt ili olmak üzere devletin bask�lar� ile talana açma ve petrol arama sald�r�s� var. Ya�ad�klar� köylerde insanlar�n temiz su içemeyecek hale gelme riski olan yerler buralar. Hem emek hem ekoloji örgütleri olarak maden meselesini ciddi anlamda ele almal�y�z" ça�r�s� yapt�.

ÖZGÜR: �L�Ç, SÖMÜRGE MADENC�L��
Son olarak gazeteci Bahad�r Özgür, �liç'te meydana gelen Çöpler Madeni katliam�n�n arka plan�n� de�erlendirdi. Bergama'daki alt�n madenine kar�� yürütülen mücadelenin çok büyük bir örgütlenme oldu�unu ancak ezildi�ini söyleyen Özgür, "Madencilik meselesi çok karanl�k çok boyutlu bir ekonomik faaliyet asl�nda. Hem sermaye, hem bürokrasi, hem uluslararas� boyutu olan bir mesele. Bu faaliyetlerin arkas�nda karma��k bir a� var. Sömürge madencili�i di�er ad�yla ekstraktivist, kaz�p götürmek, çal�p ba�ka yere götürmek, yok etmek faaliyeti. Yerel, ulusal, uluslararas�, oligar�ik yap�n�n çerçevesinde i�liyor bu madencilik tipi. �liç bunlar�n hepsini somutla�t�ran bir örnek, finansal, bürokratik, siyasi boyutlar�n� somut olarak görebiliyoruz" diye kaydetti.

'ALTIN MADEN� B�R TA�ERON MEKAN�ZMASI OLU�TURDU'
Madencilik �irketlerinin çok sab�rl� olduklar�n� ve olaya uzun vadeli bakt�klar�n� dile getiren Özgür, "9 ki�i öldü ama 100'lerce i�çi çal��yor. Bu i�çiler nereden geldi? Türkmenistan'dan �ran'a, bir topluluk var. Co�rafyas�nda hayvanc�l�kla u�ra�an bir topluluk. Ulusal s�n�rlar belirlendikçe, topluluk ayr��t�, baz�s� kente göçtü. Elaz�� yaylalar�na yerle�tirildiler, sonra Keban baraj� ç�kt�. O yüzden Çöpler'in oradaki köylere yerle�tirildiler. Peynir, bal, yumurta, süt üretimi yaparlard�. 2008'de 'buraya alt�n madeni yapaca��z' dediler; toprak zehirlendi, 100 bin ba� hayvan 5 bin oldu, yaylalardaki hayvanlar�n beslenece�i otlar kurudu, alt�n madeninde çal��maktan ba�ka bir olanak kalmad� onlar için. Küçük �irketler -a�iretlerin ileri gelenlerinin kurdu�u- alt�n madeni, yemek, servis gibi ihaleleri ald�. Sonra 40-50 �irket oldu, alt�n madeni orada bir ta�eron mekanizmas� olu�turdu. Oligar�ik bir yap� olu�tu, çal��an i�çilerle �irket sahipleri akrabayd�" dedi.

'KOLAY ÇÖZÜLEMEYECEK ULUSLARARASI B�R A� KURULUYOR'
Uluslararas� yan�na ili�kin de Özgür, "Bu bir a�iretin nas�l mülksüzle�ti�i bir k�sm�n�n da nas�l zenginle�ti�inin hikayesi. �liç için ruhsat 1994 y�l�nda veriliyor, Rio Tinto'ya sat�l�yor. Amerika'da Anatolia Mineras diye bir �irket kuruluyor. Çal�k Holding yerel bir i�birlikçi olarak ortak oluyor. 2008'teki siyasi dönü�ümleri hat�rlayal�m. Yabanc� �irketlere mülk edinme hakk� tan�n�yor, elde ettikleri tüm kar� yurt d��na götürme hakk� tan�n�yor. 2009 y�l�nda bu yasalar de�i�tiriliyor. Anayasa mahkemesi üyesi, �liç'teki maden �irketinin yöneticisi oluyor, bu hiç konu�ulmuyor. Çal�k Holding'in yönetimine giriyor bu ki�i, �u an Ziraat Bankas� yöneticisi. 2010 y�l�nda üretim ba�lad�, CB ofisi taraf�ndan büyük yat�r�m olarak gösterildi. Kanada'daki �irkete sat�ld�, o da Avustralya'da ba�ka bir �irkete satt�. Cayman adalar�nda offshore, Latin Amerika'da, vs. yeni �irketler a�� kuruldu. 2015te Rus bir oligark yat�r�m yap�yor �liç'teki madene, 'Dünyan�n maliyetsiz ama en karl� madenini açt�k' diyor. Örnek gösterilen bir maden oluyor, kar aç�s�ndan. Avustralya hükümeti �liç'e el koyuyor ama bizim haberimiz yok. 2022'tw SSR mining diye ba�ka bir �irkete dönü�üyor. Devasa bir uluslararas� a� kuruluyor, kolay çözülebilecek bir a� de�ildir" ifadelerini kulland�.

'�L�Ç ASIRLIK B�R SÖMÜRGE ��RKET�'
�liç'e ÇED raporunu veren SRK dan��manl�k �irketinin yarg�lanmad��n�n alt�n� çizen Özgür, bu �irketin tüm madenlere ÇED raporu haz�rlayan Türk �irketi olarak bilindi�ini ama ayn� zamanda madencilik rol haritalar�nda da çal��an bir �irket oldu�unu kaydetti. Özgür devam etti: "Asl�nda Güney Afrika madenlerini apartheid döneminde pazarlayan �irket ta kendisi. As�rl�k bir sömürge �irketi. Emtia simsarlar�n�n ortak oldu�u, �rkç� bir rejimin içinden do�mu� bir �irketten dan��manl�k alan bir faaliyettir �liç. Sömürge madencili�i dedi�imiz �ey bu asl�nda."

'CENG�Z SÖMÜRGE MADENC�L�� YAPAN ULUSLARARASI A�DA BÜYÜK YER� OLAN B�R ��RKET'
Akbelen'de Kazda�lar�'nda yürütülen mücadeleye yönelik polis ve jandarma sald�r�s�n�n arkas�nda iktisadi ve siyasi bir rejim oldu�unu söyleyen Özgür, "Kazda�lar�ndaki bak�r madeni Cengiz Holding'in, bu �irket yanda� bir in�aat �irketi. Niye bu kadar h�rç�n a�açlar� kesiyor? Cengiz, 2005'te Eti Bak�r'� sat�n ald� ve özelle�tirdi. Buradan ç�kard�� bak�rlar� bir tesiste i�liyor ve kobalt elde ediyor. Kastamonu'da Inebolu liman�na ta��yor. Kendi in�a etti�i kamu ihalesi üzerinden ald�� tel hatt�yla. O limandan bak�r ve kobalt� �ngiltere'de bir tekno �irkete sat�yor, otomobil pilleri, bilgisayarlar, vs. içinde kullan�lan iletken bir madde kobalt. Cengiz Holding kobalt üreticileri içinde ilk on s�rada. Kanadal� bir teknoloji �irketiyle anla�ma yapt�, daha fazla bak�r için Kazda�lar�'na yöneldi. Bizim yanda� �irket olarak gördü�ümüz Cengiz asl�nda sömürge madencili�i yapan, uluslararas� a�da çok büyük yeri olan bir �irket. Biz sömürgele�tirilmi� bir ülkeye dönüyoruz en nihayetinde. Kroma da baksan�z, nikele de, feltbas madenlerine de."

Ekoloji mücadelesinin bir köylü mücadelesi olarak görülmemesi gerekti�ini vurgulayan Özgür, "Çok küçük bir yerde olan bir mücadele, çok karma��k uluslararas� bir sermaye a��na çomak sokulmu� oluyor. Emek ve ekoloji mücadelesi asl�nda çok büyük sonuçlar do�uruyor sermaye a�lar� için" dedi.

Türkiye'de madencili�in durumu paneli: Emek ve ekoloji mücadelesi birlikte yürütülmeli

�lgili Haberler