DÜNYA

Ts�tsekun*

YA�AR GÜVEN
21 May�s 2018 Pazartesi

�erkesler �imdi d�nyan�n 40 civar�ndaki �lkesinde da��n�k bir halde ya�amlar�n� s�rd�r�yor. Vub�h, Abaza ve Ad�gelerin T�rkiye?deki n�fusu, kadim topraklar�nda ya�ayanlar�ndan �ok daha fazla. Halk�n i� dinamikleri ile geli�imi kesildi. �zg�rce ya�amak, k�lt�rlerini gelece�e ta��mak ve insanl��n ortak k�lt�r�ne katmak haklar� tehdit edildi.

154. y�l…

�nsanl�k suçunun ad�; Çerkes soyk�r�m�

Çerkesler; eski Rusya ve Avrupa kaynakl� haritalarda -19. yüzy�l dahil- Karadeniz’den Hazar’a Çerkesya olarak isimlendirilen, masallar�n Kaf da��n�n kuzeyinde kalan co�rafyan�n kadim halk�d�r.

Kadim topraklar�nda iç dinamikleri ile olu�turduklar� yaz�s�z anayasa (Xabze) ile ya�ayan Çerkesler, XV. yy.’dan itibaren dönemin iki kolonyal gücü Çarl�k Rusyas� ve Osmanl� �mparatorlu�u aras�nda kal�r. Hindistan’� sömürgele�tiren �ngiltere de bu co�rafyaya kay�ts�z de�ildi.

“Dünyaya hâkim olmak için �stanbul ve Hindistan’a yak�n olmak gerek… Bize Çerkezistan gerekli, Çerkesler de�il… Ya tam itaat ya imha.”

Politikas�n� böyle belirleyen Çarl�k uygulamalar� �öyleydi:

-��gal edilen Çerkes köylerine Kazaklar ve Ruslar�n yerle�tirilmesi.

-Çerkes köylerinde evlerin içindekilerle birlikte yak�lmas�.

-Ekinlerin atlara çi�netilmesi, yak�lmas�.

-Hayvanlar� çal�nmas�, telef edilmesi.

-Ormanlar�n tahrip edilmesi.

-Karadeniz’den abluka uygulanarak ticaretin engellenmesi, Çerkeslerle g�da ticaretinin yasaklanmas�.

K�saca Çarl�k Rusyas� Çerkesleri dize getirmek için vah�et uygulad�. An�lan uygulamalar planl� ve sistematikti. Çarl�k generalinin (Gen. Fadayev) aktard�� gibi; “Ölenlerin azami %10’u sava�ta silahla öldürülmü�tü.”

Lermontov'un �smail Bey manzumesi i�te bunlar� anlat�r:

"Köyler yan�yor, imdada gelen yok / yuvalara dalan y�rt�c�lar süngüyle / ya�l�, çocuk demeden katlediyorlar / zavall� k�zlar� ve anneleri / kanl� elleriyle kirletiyorlar".

Tolstoy do�rular Lermontov'u; "Köylere gece karanl��nda dal�vermek adet haline gelmi�ti. Gecenin kara örtüsü alt�nda Rus askerlerinin iki�er üçer evlere dalmas�n� izleyen deh�et sahneleri öylesine korkunçtu ki, hiçbir rapor görevlisi olanlar� aktarmaya cesaret edemezdi."

Pu�kin; "Çerkesler bizden nefret ediyor. Çünkü onlar� özgür yaylalar�ndan att�k, köylerini yakt�k ve kabileleri toptan yok ettik" der.

Sava��n belli bir evresinde planlanan sürgün uygulamas� da soyk�r�m�n devam�d�r. Kafkasya’n�n do�usunda uygulanmayan sürgün (Da��stan ve Çeçen- �ngu� Bölgesi'nde 1859'da �eyh �amil'in teslim olmas� sonucu hakimiyeti ele geçiren Çarl�k, bu bölgede sürgün politikas� izlemedi), bat�s�nda planl� bir �ekilde uygulan�r.¹ Çarl�k Rusyas� ve Osmanl� bu konuda uzla��r. Muhacirin Komisyonu daha 1860 y�l�nda kurulmu�tu (Osmanl� padi�ah� Abdülmecit ile Çarl�k Rusyas� sefiri Melikov 40-50 bin Müslüman için anla�ma yapm��t�), yani sürgün planlanm��t�.

“Çerkesleri destekliyoruz, çünkü onlar Hindistan’�n bekçileridir” diyen, ikiyüzlü politikas� Marx taraf�ndan te�hir edilen dönemin kolonyalistlerinden �ngiltere de ilerleyen süreçte Çerkeslerin yenilgisinin kaç�n�lmazl��n� gördü�ünde, Osmanl� ordusu saflar�nda sava�a devam edebilmelerini sa�lamak için Çerkes sürgününü desteklemi�ti. Marx ve Engels, da�l�lar�n Rus Çarl��na kar�� verdikleri mücadeleyi; "Halk�n kendisinin bizzat kat�ld�� hakl� bir özgürlük sava��" olarak de�erlendirmi�ti.

�ngiltere ve Osmanl�'n�n ikiyüzlü politikas�n�n aç�k örne�i, K�r�m-Do�u Sava�� (1853-1856) sonras� imzalanan Paris Antla�mas�'d�r. Sava��n galibi �ngiltere-Fransa-Osmanl� ittifak� olmas�na kar��n anla�ma metninde Çerkeslere dair tek bir kelime yoktur.

Sürgün s�ras�nda Çerkesler Karadeniz’in Kafkasya sahilindeki birçok noktada topland�. Bekleme ve birikim süresince açl�k ve salg�n hastal�klardan k�r�m devam etti. Osmanl�’dan gelen tekneler kapasitesinin üzerinde insan alarak yola ç�kt�. Henüz yolda batan/bat�r�lan tekneler ve yolculuk sürecinde teknelerde yine açl�k-salg�n hastal�klar nedeniyle ölümler devam etti. Sonra da Karadeniz’in Anadolu sahilleri Çerkes mezarl�klar�na ev sahipli�i yapmaya ba�lad�. Samsun ve Trabzon’da yakla��k 50’�er bin insan�n öldü�ü kay�tlardad�r.

Sürgün sonras� tabloyu Prof. Dr. N.A. Smirnov; “Çerkesya’n�n yerli halk�n�n neredeyse tamam� Kafkasya d��na at�ld�. Üstelik bu vah�et s�ras�nda da�l�lar�n yakla��k yar�s� ya�am�n� kaybetti. Vatan topraklar�nda ise Ad�gelerin sadece %10’u kald�” sözleriyle tan�ml�yordu.

21 May�s, uzun y�llar süren Kafkas-Rus sava�lar�nda, Çerkeslerin direni�inin k�r�ld�� gündür. 2014 Soçi K�� Olimpiyatlar�'n�n yap�ld�� alan Krasnaya Polyana -kadim ad� Kbaada-, Çerkes kimli�inin olu�tu�u bu topraklar, Kafkasya harekât�n� birçok koldan yürüten Çarl�k Rusyas� birliklerinin bulu�tu�u ve zafer kutlamas� yapt�� aland�r. Soçi -kadim ad� Saç'e- 1840'l� y�llarda merkezi bir yap� kurmaya çal��an Çerkeslerin meclislerini toplad�klar� kenttir, Çerkesya'n�n ba�kentidir.

Ya�ananlar�n k�sa özeti;

-1.5 milyon Çerkesin² sürgün edilmesi,

-Yakla��k 500 bininin sürgün s�ras�nda yitirilmesi,

-Çerkeslerin Natuhay kabilesinin sava�ta yok edilmesi,

-Vub�h dilinin kaybolmas�.

Çerkesler �imdi dünyan�n 40 civar�ndaki ülkesinde da��n�k bir halde ya�amlar�n� sürdürüyor. Vub�h, Abaza ve Ad�gelerin Türkiye’deki nüfusu, kadim topraklar�nda ya�ayanlar�ndan çok daha fazla. Halk�n iç dinamikleri ile geli�imi kesildi. Özgürce ya�amak, kültürlerini gelece�e ta��mak ve insanl��n ortak kültürüne katmak haklar� tehdit edildi.

Sürgün sonras� Osmanl� planl� bir iskân politikas� uygulad�. Çerkesler �mparatorlu�un sorunlu bölgelerine ve potansiyel tehlikelere kar�� bariyer olu�turacak �ekilde yerle�tirildi. Balkanlar'a Müslüman olmayan halklar�n civar�na, Ortado�u'da Suriye-Ürdün hatt�na, Anadolu'da Samsun-Hatay hatt� üzerine, �stanbul çevresine, Marmara Denizi do�u ve güneyine. Osmanl�'da göçmenlik yasas� gere�i olan askerlik muafiyeti, "Gönüllü Birlikler" olu�turularak a��ld�.

1877-78 Osmanl�-Rus sava�lar� sonucu Çerkesler Balkanlar ve Kafkasya’dan tekrar sürgün edildiler.

Çerkesler ya�ad�klar� her yerde; kimliklerini ya�atabilmek, yeniden üretebilmek ve gelece�e ta��yabilmek için demokrasi daha fazla demokrasi mücadelesi saflar�nda kararl�l�kla yerlerini al�rken; 19. yy.’da ya�ad�klar� trajediye yönelik adalet mücadelesinde, 1997 y�l�nda Dünya Çerkes Birli�i’nin ba�vurusu sonucu BM’de Temsil Edilmeyen Halklar ve Uluslar Örgütü’nün (UNPO) ald�� karar�n gere�inin yap�lmas� için mücadelesini sürdürüyor:

-Çerkes soyk�r�m�n�n kabulü,

-Çerkeslere sürgün ulus statüsü verilmesi,

-Çerkeslere hem Rusya Federasyonu ve hem de ya�ad�klar� ülke vatanda�l�� yani çifte vatanda�l�k hakk� verilmesi,

-Çerkes halk�n�n tarihsel vatanlar�na dönebilme garantisi verilmesi.

Soyk�r�m insanl�k suçudur ve zaman a��m� yoktur!

*Vub�hça soyk�r�m anlam�ndad�r.

1.Paul Henze: “Bir halktan sürgün veya soyk�r�m yoluyla kurtulma politikas� önceki Rus uygulamalar� içinde yer alm�yor. Bu büyük göç, modern zamanlarda dünyan�n bu bölümünde ya�anan �iddete dayal� kitlesel nüfus hareketlerinin birincisiydi. Çerkes sürgününün Ermeni soyk�r�m�na örnek te�kil etti�inden hareketle Çerkeslerin ba��na gelen en hafif ifadeyle soyk�r�mla mukayese edilebilir.” Aktar�m: Stephen D. Shenfield.

2.Mc Carthy; 1.200.000 sürgün, 400 bini öldü. Arsen Avagyan; 1-1.5 milyon sürgün. Nihat Berzeg; 1.400.000 sürgün. Kemal Karpat; 1.2-2 milyon sürgün. Fuat Dündar; 2 milyon sürgün. Guaze gazetesi; 1.760.000 sürgün. Anzor Ku�habi; Kuzey-bat� Ad�geleri 1864 öncesi 1 milyondan fazla, sürgün sonras� Kafkasya’da kalan 50 binden az.

Ts�tsekun*

�lgili Haberler