Korona en çok basını etkiledi, ana akım medya geç önlem aldı

Basın-İş, salgın sürecinden en çok gazetecilerin ve basın alanında çalışan işçilerin olduğunu belirtti. Yayınlanan rapora göre gazete tirajları yüzde 25'e kadar düştü, matbaa işçilerinin üçte biri işsiz kaldı. Evden çalışanların iş yükü arttı, mesai saatleri belirsizleşti.

DİSK-AR'ın ardından Basın-İş Sendikası da, koronavirüsü salgınıyla birlikte bir kısmı evden çalışmaya geçen, bir kısmı ise sahada haber takibi yapan ve matbaalarda üretime devam eden basın yayın çalışanlarının işçiler arasında, salgının en hızlı yayıldığı kesim olduğunu kaydetti.

DİSK'e bağlı Basın- İş Sendikası, yaptığı araştırmayla salgın döneminde gazetecilerin iş yükünün arttığını, en çok ihtiyaç duyulan bu dönemde habere ulaşma ve ulaştırmada zorluk yaşandığını ortya koydu. En çok etkilenen basılı gazetelerde ise hükümetten kağıt desteği talebi, ithal kağıda yapılan zamla karşılandı. matbaa işçilerinin üçte biri ise işten çıkarıldı. Holdingleşmiş medya, sermaye imkanlarına rağmen en az ve geç önlem alırken, sermaye gücü zayıf, bir yandan da iktidarın hedefi altındaki yayınlar ise çalışanlar için daha iyi önlemler aldığı görüldü.

EN GEÇ ÖNMELİ ARKASINDA SERMAYE DESTEĞİ OLAN MEDYA
Raporda televizyon kanallarında çalışanlardan da bilgiler yer aldı. Buna göre, salgına karşı en geç önlem alanlar arkalarında büyük sermaye desteği olan kuruluşlar oldu. Olanakları daha sınırlı olan televizyon kanalları ise evden çalışma, işyerinde dezenfektan ve maske dağıtımı gibi önlemleri daha erken aldı. Çalışmak zorunda kalanlar için yeni vardiya ve servis düzenlemesi yapıldı.

TESTLERİ POZİTİF ÇIKANLARIN ÇOĞU EVDE TEDAVİ GÖRDÜ
Test sonucu pozitif olan televizyon çalışanlarının çoğunun evde tedavi gördüğünü belirten raporda "Özellikle sahada çalışanlar yeteri kadar korunamadığı veya kanal binasına girerken gerekli önlemler alınmadığı için bazı televizyon kanallarında çalışan meslektaşlarımızda COVID-19 pozitif çıktı. Çin ve İran gibi ülkelere haber için gidenler dönüşlerinde kontrolden geçirilmediği için bulundukları binalarda COVID-19 vakaları daha fazla görüldü" denildi.

Basın İş aynı zamanda 116 kişiyle yaptığı anket sonucunu da açıkladı. Ankete katılanların yüzde 31.9'unu internet medyası çalışanları oluştururken, ikinci sırada televizyon kanalında çalışanlar, üçüncü sırada ise basılı bir yayında görev alanlar bulunuyor. Ankete katılanların yüzde 6'sı ise güvencesiz ve freelance olarak çalışıyor.  

Ankete katılanların yüzde 6'sı salgın sürecinde işsiz kalırken, her iki kişiden biri (yüzde 50.9) salgın sürecinde tamamen evden çalışmaya geçtiğini belirtti.

Anket sonuçlarına göre, basın yayın ve matbaa alanında, beş kişiden birinin her gün işe gittiği ortaya çıktı. Katılımcıların yüzde 16.6'sı da haftanın birkaç günü işe gitmeye devam edenler. Her gün sokaktan çalışanların oranı % 6.9, haftanın birkaç günü sokakta, geri kalan zamanda ise evde çalışanların oranı yüzde 1.7.

İŞ YÜKÜ VE ÇALIŞMA SÜRESİ ARTTI
Ankete katılanların yüzde 12'sinin salgın sürecinde maaşı geç ödeniyor, yüzde 8.6'sı maaşını eksik alıyor, %6.9'u Kısa Çalışma Ödeneği alıyor, yüzde 3.4'üne ise hiç maaş ödemesi yapılmadı.

Çalışma şartlarına baktığımızda katılanların yüzde 31'i iş yükünün arttığını, %19'u çalışma süresinin uzadığını, yüzde 8.6'sı ise mobbing'e maruz kaldığını beyan etti.

MESLEK ÖRGÜTLERİ DESTEK VERMEDİ

Ankete katılanların yüzde 62'sinin sendika üyeliği varken, "Üyesi olduğunuz bir meslek cemiyeti/ ağı/derneği ya da sendika varsa bu süreçte destek aldınız mı" sorusuna cevap veren katılımcıların yüzde 85.3'ü destek almadığını belirtti.

EVDEN ÇALIŞMA KALICI HALE GELEBİLİR
Basın yayın sektörünün evden çalışmaya daha çok uyum sağlayabildiği ifade edilen raporda, bazı kurumların evden çalışanları yıllık izinde gösterdiğini ve mesai saatlerinin belirsizleştiğini belirtti. Herhangi bir saatte iş yapılması için aranan gazeteciler aynı zamanda iş yükünün arttığını da belirtti. İşverenlerin ise yol, fatura, yemek gibi masrafların olmaması sebebiyle evden çalışma düzenini kalıcı hale getirip, düşük ücretle çalıştırma eğiliminde olduğu vurgulandı.

ONUR KIRICI ÖRNEKLER YAŞANDI
Sürece ilişkin onur kırıcı örneklerin yaşanıldığını bildiren raporda, en rahatsız edici örneğin CNN Türk binasının önüne konulan konteynırların olduğu ifade edildi. Konuya ilişkin şu değerlendirmede bulunuldu, "Dışarıda çalışan muhabir, kameraman ve ulaştırma görevlilerinın bu konteynırlarda çalışmaya zorlandı ve binaya girişleri engellendi. Haberin duyulmasının ardından söz konusu çalışanlar izne çıkartıldı ve işbaşı yaptırılmadı. Demirören Grubu'nda özellikle CNN Türk ve DHA'da çalışanlara sağlıksız koşullar dayatılmaya devam ediyor. İş akdi devam edenler ücretli izinlerini kullanmaya, izin süresi dolanlar ise işten çıkartma yasağı nedeniyle istifaya zorlandı. Ücretsiz izne çıkartılma tehdidi karşısında yedi gazeteci istifa etmek zorunda kaldı. Gruba bağlı farklı şirketlerde birçok kişi zorunlu izne çıkartıldı.

Benzer bir durum, bünyesinde birçok televizyon kanalının yanı sıra gazeteyi de barındıran Turkuvaz Grubu'nda yaşandı. Ankara'da Turkuvaz çalışanlarına 'Yıllık izindesiniz, evden çalışacaksınız, ancak çağırdığımızda ofise geleceksiniz' talimatı iletildi."

İLK ÖNLEM ALAN ARTI TV KENDİNİ KARANTİNAYA ALDI
Rapora göre, pandeminin ilan edilmesi ile birlikte ilk önlem alan kurumlar arasında yer alan ArtıTV'nin teknik ekibi kendini kanalda karantina altına alarak çalışmalarını sürdürdü. Sahada çalışan muhabir ve kameramanlar ise maske takarak, röportajlarda fiziki mesafeye dikkat ederek ve iş dönüşü ekipmanlarını dezenfekte ederek önlemlerini aldı.

TRAJ YÜZDE 25'E KADAR DÜŞTÜ
Rapor, koronavirüsün en çok gazetelerin etkilendiğinin altını çizdi. Toplam tirajlarda yüzde 25'e yakın düşüş yaşandı, reklam gelirleri azaldı. Basın-İş, salgın başında gazeteleri ve yayınevlerini korumak için hükümete kâğıtta KDV'yi kaldırma çağrısında bulunduğunu ancak AKP iktidarının bu çağrıya ithal kâğıda uygulanan vergiye zam yaparak yanıt verdiğini hatırlattı.

10 Nisan Cuma akşamı saat 22.00'de ilan edilen iki günlük sokağa çıkma yasağının gazeteleri son derece olumsuz etkilediğini vurgulanan raporda, bu durumun ekonomik olarak zorluklar yaşayan Birgün, Evrensel, Cumhuriyet gibi gazeteler için büyük bir darbe olduğu belirtilerek, "Cumartesi gününün gazeteleri basılmıştı, iktidarın son anda duyurduğu ve yurttaşların evde kalmak için önlem almaya fırsat bulamadığı sokağa çıkma yasağı nedeniyle yüzbinlerce basılmış gazete çöpe gitti." denildi.

YAYINA İLK ARA VEREN YENİ YAŞAM
Tüm dünyada olduğu gibi Türkiye'de de gazete okurunun kâğıda dokunmaktan çekinmesi, tirajlardaki düşüşün en önemli nedenleri arasında yer aldı.  Buna ilk tepki veren Yeni Yaşam gazetesinin editörlerinden Zana Kaya bu süreci şöyle anlattı: "Koronavirüs salgını başladığında ilk olarak yaşı biraz ilerlemiş arkadaşlarımızı evde çalışmaya yönelttik. Gazeteleri çıkarmak kolektif bir çalışma gerektirdiğinden aynı mekânda çok sayıda kişinin çalışması risk oluşturuyordu. Ardından gazeteyi tümüyle evden çalışarak çıkarma konusunda bir tartışma yürüttük. Ancak bu kez de dağıtımcısından matbaacısına bayiye gazeteyi taşıyan emekçiye kadar bir dizi başka birimde çalışan insanların da risk altında olacağını düşündük. Bu nedenle yazılı baskıyı tümüyle durdurarak sadece internet üzerinden PDF yayımlama kararı aldık. Ayrıca internet sitemizi daha aktif hale getirdik. Tüm gazeteci arkadaşlarımızla birlikte evden PDF sayfalarını hazırlama, mizanpaj ve haber üretme konusunda görev dağılımı yaptık. Yeni Yaşam, Türkiye'de salgın nedeniyle yayınına ara veren ilk gazete oldu."

'HABERE ULAŞMADA VE ULAŞTIRMADA SORUN YAŞIYORUZ'
Satışının büyük bölümünü abonelerine yapan Türkiye'nin en eski ekonomi gazetesi Dünya Gazetesi'nin Genel Yayın Yönetmeni Hakan Güldağ, salgının kendilerini çalışma ve gelir bakımından dört şekilde etkilediğini anlattı: "Bir; pandemi nedeniyle habercilik açısından önemli sıkıntılar yaşanıyor. Dünya açısından kritik öneme sahip şirket ve sektör haberlerinin adedinde ve çeşitliliğinde ciddi azalmalar var. Habercilik faaliyetlerimiz açısından önem verdiğimiz röportajlarda da yarı yarıya azalma oldu. İki; sosyal mesafe önlemleri için yazı işlerindeki arkadaşlarımızın yüzde 80'i evden çalışmaya başladı. Bütün teknik olanakları kullanmamıza rağmen çalışma verimliliğinde en az yüzde 25 düşüş var. Her gün çalışanlar ise ciddi biçimde yoruldu. Üç; Dünya'nın abone sistemine dayalı gelir modeli bu süreçte zorlanıyor. Okurların yüzde 85'i abonelerden oluşuyor. İşyerlerinin kapalı olduğu böyle bir ortam geleceğe yönelik endişelerimiz artıyor. Sokağa çıkma yasakları dağıtım zorlukları yaratmanın yanı sıra basılı gazete abonelerimize ulaşmamızı imkânsız kılarken, bayi satışlarını da neredeyse bitme noktasına getirdi."

Rapora göre, salgın sırasında evden çalışmaya en çabuk uyum sağlayanlar internet siteleri oldu. Bağımsız haber portalları ya da televizyon ve gazetelerin internet siteleri ile internet üzerinden görüntülü yayın yapan bağımsız medya organları evden çalışmanın en yaygın olduğu alan.