GÜNCEL

Tolunay: Ormanlardaki tesisler ve iklim de�i�ikli�i yang�n riskini art�r�yor

�STANBUL (P�nar Gay�p)
11 A�ustos 2021 Çar�amba

�stanbul Üniversitesi Cerrahpa�a Orman Fakültesi Toprak �lmi ve Ekoloji Ana Bilim Dal� Ö�retim Üyesi Prof. Dr. Do�anay Tolunay, orman yang�nlar�na ili�kin ETHA'ya konu�tu. �klim de�i�ikli�inin ormanlar� yang�na aç�k hale getirdi�ine i�aret eden Tolunay, insanlar� ormanl�k alanlardan uzak tutacak tedbirler al�nmas� gerekti�ini söyledi. Tolunay, otel, maden, termik, nükleer santral gibi tesislerin ormanlar�n içi ve yak�n�nda kurulmamas� gerekti�ine i�aret etti.

Günlerdir süren orman yang�nlar� beraberinde de bir sürü tart��may� getirdi. Yang�nlara zaman�nda ve yeterince müdahale edilememesi, gönüllülerin yard�mlar�n�n engellenmesi, yurt d��na yard�m ça�r�s�nda bulunanlar�n "Türkiye'yi aciz gösterdi�i" iddias�yla vatan haini ilan edilmesi, yang�nlar�n iklim krizinin bir sonucu oldu�una yönelik aç�klamalar�n ise "PKK propagandas�" addedilmesi...

�stanbul Üniversitesi Cerrahpa�a Orman Fakültesi Toprak �lmi ve Ekoloji Ana Bilim Dal� Ö�retim Üyesi Prof. Dr. Do�anay Tolunay ile orman yang�nlar� sonras� meydana gelen ekoloji tahribat�, bu tahribata kar�� nas�l mücadele edilmesi gerekti�ini, yang�n�n hemen ard�ndan yap�lmak istenen fidan dikimine ili�kin konu�tuk.

'BU YIL �Ç�NDE A�AÇLANDIRMA YAPILMASI OLDUKÇA ZOR'
ETHA'ya de�erlendirmelerde bulunan Tolunay, Tar�m ve Orman Bakanl��'n�n her birey için üç fidan dikilece�i yönündeki aç�klamalar�n�n yanan alanlar� kapsamas�n�n imkans�z oldu�unu söyledi. Bakanl��n, "250 milyona kar��l�k gelen fidan dikilmesi" yönünde aç�klad�� çal��man�n yanan alanlar�n haricinde yap�lacak bir tür çal��ma olabilece�ine belirten Tolunay, bunun da 2019 y�l�nda �zmir'de ya�anan büyük yang�n sonras� gündeme gelen A�açland�rma Günü ya da A�açland�rma Bayram� olarak ilan edilen 11 Kas�m'da sembolik olarak baz� yerlere fidan dikimi olarak yap�labilece�ini söyledi. Tolunay, yanan alanlar�n büyük ço�unlu�unda fidan dikilmesinin bu y�l içinde zor oldu�unu, ancak sembolik ve belirli alanlarda yap�labilece�ini dile getirdi.

'YANAN ALANLARA HEMEN F�DAN D�K�LMES� DO�RU DE��L'
Ekolojik aç�dan yanan alanlara hemen fidan dikilerek a�açland�r�lmas�n�n do�ru olmad��na i�aret eden Tolunay, �öyle devam etti: "Zaten Orman Genel Müdürlü�ü taraf�ndan da bir yol haritas� çizildi. Yanan orman alanlar�n�n büyük bir ço�unlu�u k�z�lçam orman�, arada makilikler var. Çok dik e�imli alanlar var. Buralarda orman�n niteli�ine göre yap�lmas� gereken i�ler var. Öncelikli olarak, yanm�� alanlar�n buralardan uzakla�t�r�lmas� gerekiyor. Çünkü bunlar öldükleri için uzakla�t�rmazsan�z böcek üremesine ve burada üreyen böceklerin sa�l�kl� ormanlara ak�n etmesine neden olabilir. Bunun haricinde yanan a�açlar� alandan temizlemezseniz, yerinde b�rak�rsan�z gelecek y�llar burada yang�n riskinin devam etmesi sonucu olabilir."

Ne yap�lmal� sorusuna yan�t veren Tolunay, "Nereler k�z�lçam orman�, nereler makilik, nereler dere vejetasyonu dedi�imiz dere kenar�nda yaprakl�, k��n yapra��n� döken türler; bunlar�n envanteri yap�lmal�. 30 ya� ve üzerindeki k�z�lçam ormanlar�nda a�aç yansa bile bir k�sm� tohumlar�n� saklar ve yeterince tohum olmas� durumunda, yanm�� a�açlar kesildikten sonra buralar� korumaya alarak aral�k-ocak ay�ndan itibaren k�z�lçam tohumlar�n�n çimlenmesini beklemek gerekiyor. Bu i�lemi yapt��m�zda ayn� zamanda yang�na uyum sa�lam�� olan di�er türler; maki-bitki örtüsü, otsu türler, tehdit alt�ndaki ya da endemik bitkiler varsa onlar�n da sahaya gelmesini sa�layabiliriz. Yeterince tohum, kozalak olmayan genç k�z�lçam ormanlar� varsa buralara yöredeki do�al k�z�lçam ormanlar�ndan toplanan tohumlar�n serpilmesi gerekiyor."

'GENET�K K�RLENMEYE NEDEN OLMAMALI'
Bu i�lem yap�l�rken özellikle yöreden toplanm�� tohumlar�n olmas�n�n son derece önemli oldu�unun alt�n� çizen Tolunay, sebebini �öyle aç�klad�: "Manavgat deniz seviyesine yak�n örne�in ya da Mu�la'da yanan alanlar örne�in; yüksek da�l�k alanlardaki ayn� bölgeden bile olsa 0-400 metre yükselti aras�ndaki yanm�� bir alana, daha yükseklerden toplanm�� tohum getirmemek gerekiyor. Çünkü hem yüksek da�l�k alanlardaki k�z�lçam ormanlar� hem de ba�ka illerdeki k�z�lçam ormanlar�n�n genetik çe�itlilikleri, ekolojik istekleri farkl�d�r. Bunu yapt��n�z zaman genetik kirlenmeye neden olabilirsiniz. Yüksek da�l�k alanlardan ya da ba�ka illerden getirdi�iniz tohumlar� hatta sonras�nda a�açland�rma dü�ünüyorsan�z oralardan getirdi�iniz fidanlar� dikerseniz gelecekte bunlar�n ya�amama olas�l�� oldukça yüksek. Oradaki tohumdan ya da k�z�lçam ormanlar� ve maki bitki örtüsünün getirilemedi�i alanlarda son çare olarak a�açland�rma dü�ünülmelidir. Yine de özellikle e�imli alanlar, çok dik e�imli alanlar ve dere yataklar� gibi, dere vejetasyonu oldu�u gibi alanlar do�aya terk edilmeli tamamen kendi haline b�rak�lmal�d�r."

Orman yang�nlar�n�n tek nedeninin küresel �s�nma olmad��n�, ba�l� bir do�al kabul edilmesinin, kendili�inden ç�k�yormu� gibi bir alg� olu�tu�una dikkat çeken Tolunay, sebebinin insanlar oldu�unu kaydetti.

'�KL�M DE��KL�� A�AÇLARI YANGINA AÇIK HALE GET�R�YOR'
�klim de�i�ikli�i ve artan s�cakl�kla birlikte buharla�man�n artt��n�, topra��n nemini kaybetti�ini, bitkilerin su dengesini sa�layamad��n� anlatan Tolunay, böylece a�açlar�n kurudu�unu ve yang�na daha aç�k hale geldi�ini söyledi. Yang�n riskinin bu �ekilde artt��n� kaydeden Tolunay, "Orada da insan devreye giriyor. �nsan faktörüyle bir �ekilde bir yerde k�v�lc�m ç�kt��nda, tutu�maya haz�r yapraklar, kuru otlar, çal�lar kolayca tutu�up, bir anda büyük alanlara yay�l�yor, çok büyük yang�nlar haline geliyor. Bu döngüyü bilmek gerekiyor" diye konu�tu.

9 A�ustos Pazar günü gerçekle�en Hükümetler Aras� �klim De�i�ikli�i panelinin, 6. �klim De�i�ikli�i De�erlendirme Raporu'nun aç�kland��n� hat�rlatan Tolunay, "Orada da Akdeniz çevresindeki ülkelerde orman yang�n� riskinin giderek artt�� söyleniyor. Az önce söyledi�im gibi toprak neminin azalmas�, s�cakl�klar�n artmas�, ya�� düzeninin bozulmas� nedeniyle. Dolay�s�yla iklim de�i�ikli�ine ba�l� olarak gelecekte de yang�n riskinin çok daha fazla artt��n� söyleyebiliriz. Tabi önlemler al�n�rsa bunu dü�ürebilmek mümkün" ifadelerini kulland�.

Ya�lanan k�z�lçam ormanlar�n�n yeniden çimlenmenin sa�lanarak gençle�mesi için zaman zaman yang�n geçirmesi gerekti�ini söyleyen Tolunay, bu yang�nlar�n kontrollü yap�lmas� gerekti�ini kaydetti.

'�NSAN-ORMAN ETK�LE��M�N� AZALTMALIYIZ'
Ormanlardaki yang�nlar�n yüzde 89-90'�n�n insan kaynakl� oldu�una i�aret eden Tolunay, ormanl�k alanlara yap�lan tesislere izin verilmemesi gerekti�ini vurgulad�. Ormanl�k alanlar�n içine ya da yak�nlar�na yap�lan elektrik nakil hatt�, yanma, patlama riski bulunan termik santraller, enerji tesisleri, nükleer tesisler, çöp toplama alanlar�, baz istasyonlar�, trafolar, yollar, havaalanlar�n�n yang�n riskini artt�rd��na dikkat çeken Tolunay, "Örne�in, en önemli yang�n ç�kma sebebi araçlardan at�lan sönmemi� izmaritler. Orman�n ortas�ndan yol geçti�inde bu riski artt�r�yorsunuz. Dolay�s�yla insan orman etkile�imi mümkün oldu�unca azalt�lmal�. �nsanlar� bilinçlendirmek gerek ki yang�nlar ç�kmas�n. Ormanlarda kurulan çe�itli tesisler büyük risk olu�turuyor. Bunlar�n orman�n içine yap�lmamas� gerekiyor. Yang�n de�erlendirmesi dedi�im bu, yang�n riski yüksekse orman içinde izin vermezsiniz" diye konu�tu.

'YANGINI BÜYÜMEDEN KONTROL ALTINA ALAB�L�R�Z'
Kemerköy Termik Santrali'nin ormanl�k alana yak�n olmas�n�n yaratt�� risklere i�aret eden Tolunay, "Bunlar�n de�erlendirilip izin verilip verilmemesi ya da verildiyse de mutlaka hem yang�n ç�kma riskinin hem de yang�ndan etkilenme riskinin azalt�lmas� gerekiyor. Bu gibi önleyici tedbirler, önlemler al�rsak ç�kan orman yang�n� say�s�n� azalt�r�z. Ayn� zamanda yang�n söndürme helikopteri, uçak filosu, yer ekiplerinin say�s�n� artt�rarak, yang�n riskinin oldu�u zamanlarda, orman içine da��tarak çok h�zl� �ekilde müdahale edebilirsek, büyümeden kontrol alt�na al�nmas�n� sa�layabiliriz" diye kaydetti.

'YANGIN R�SK� DEVAM ED�YOR'
Yakla��k 3-4 y�ld�r orman yang�nlar�n�n artaca�� yönünde uyar�lar yap�ld��n� hat�rlatan Tolunay, �zmir'de 2019 y�l�nda 6 bin 500 hektar civar�nda orman alan�n�n yand��n� söyledi. Geçen y�l da Hatay �skenderun çevresinde ya�anan büyük orman yang�nlar�nda, özellikle �skenderun'da yang�n�n yerle�im yerlerine s�çrad��n� an�msatan Tolunay, "Gelecekte de bu risk devam ediyor. �imdiye kadar ki yang�n söndürme politikalar�m�z�n iklim de�i�ikli�i de dikkate al�narak, insanlar�n yerle�im, piknik vs. haricinde tesisler, oteller gibi nedenlerle çok daha fazla orman içine girip ç�kt��n� dü�ündü�ümüzde bu yang�nla mücadele politikalar�m�z� mutlaka gözden geçirmemiz gerekiyor. Bunun için de ormanlar�m�zdan sorumlu kurum olan Tar�m ve Orman Bakanl��'na ba�l� Orman Genel Müdürlü�ü koordinatörlü�ünde mutlaka sivil toplum örgütleri, üniversiteler, di�er kamu kurumlar�, belediyeler önümüzdeki birkaç ay içinde acilen bir araya gelerek ne yapmam�z gerekti�ini, yol haritas�n�, herkesin üzerine hangi görevlerin dü�tü�ünü tespit etmemiz, ortak ak�l olu�turmam�z gerekiyor. Bunun için önleyici tedbirler var. Belediyelerin ormanla yerle�im alanlar� aras�na mesafe koymak gibi çok say�da at�labilece�i ad�m var. Gelece�e daha ye�il bir Türkiye b�rakmak için ortak ak�l olu�turmak zorunday�z" ça�r�s�nda bulundu.

Tolunay: Ormanlardaki tesisler ve iklim de�i�ikli�i yang�n riskini art�r�yor

�lgili Haberler