EMEK

Olcay Çelik yazd�: Burjuvazinin yeni k�dem tazminat� seferi

OLCAY ÇEL�K
18 Haziran 2020 Per�embe

Türk burjuvazisi yeni bir "K�dem tazminat� seferi" düzenlemenin arefesinde. Daha önce de çe�itli kereler gündeme getirilen ancak tepkilerden dolay� rafa kald�r�lan gasp plan�na belli ki bu sefer daha ciddi çal��lm��. Çukur medya borazanlar� arac�l��yla tan�t�lan yeni sald�r� �imdi de "Tamamlay�c� Emeklilik Sistemi" denen Truva at� ile i�çi s�n�f� saflar�na sokulmak isteniyor. Ho�, niyet öylesine aç�k ki, tahta at�n her yerinden m�zraklar, k�l�çlar gözüküyor.

Sald�r� plan�n�n detaylar�na girmeden önce k�dem tazminat� nedir, i�çi için neden bu kadar önemlidir ve sermaye neden tak�nt�l� bir �ekilde k�dem tazminat�n� hedeflemektedir, ona bakal�m.

��Ç�N�N �� GÜVENCES�, PATRONUN EN BÜYÜK DERD�
K�dem tazminat� patronun i�çiyi atmas� halinde ona ödemek zorunda oldu�u bir tazminatt�r. Bu tazminat�n bir k�sm� i�çinin brüt ücretinden yap�lan kesintiyle, bir k�sm� da patron taraf�ndan yap�lan ödemeyle birikir. Bir i�çi i�yerinde kaç sene çal��m��sa, yani k�demi ne kadar ise, o kadar ayl�k brüt ücreti i�ten at�lmas� halinde patrondan tazminat olarak almaya hak kazan�r. Yani denebilir ki, k�dem tazminat� çal��an i�çinin henüz almad�� 13. maa��d�r.

Elbette k�dem tazminat� sadece bir ücret meselesi de�il, ayn� zamanda patronun i�çiyi "kolayca" i�ten atmas�n� önleyen bir i� güvencesidir. Örne�in, 10 sene boyunca çal��m�� ve son brüt ücreti 4000 TL (net 3000 TL) olan bir i�çiyi i�ten ç�karmak için ona 40 bin TL ödemesi gereken bir patron, t�pk� belinde silah� olan bir siyah�, Kürdü, mülteciyi vurmak isteyen bir polis gibi, bunu yapmadan evvel iki kere dü�ünmek zorunda kalacakt�r.

K�dem tazminat� i�çi için ne kadar önemli bir kazan�msa, burjuvazi için de bir o kadar önemli bir dert. ��birlikçi-tekelci sermayenin s�n�f örgütleri olan T�SK ve TÜS�AD Türkiye'de i�verenin k�dem tazminat� "yükünün" di�er ülkelerden fazla oldu�unu ve bunun uluslararas� rekabet güçlerini zay�flatt��ndan yak�n�yorlar. Teklifleri ise her sene için 1 ay de�il, 15 günlük tazminat ödemek, yani k�dem tazminat�n�n yar�s�n� gasp etmek.

As�l rolü burjuvazinin s�n�f egemenli�ini sa�lamak olan devlet de uzun süredir bu talebi "uygun" bir forma sokmaya çal��yor. Bu u�urda buldu�u en son çözüm de Tamamlay�c� Emeklilik Sistemi denen bir yolla k�dem tazminatlar�n� emeklilik fonuna devretmek. Bakan Berat Albayrak sene ba�lar�nda "K�dem tazminat�n� bütünle�tirici emeklilik sistemi olarak görüyorum. 2020 emeklilik sisteminde ciddi bir reform yapma zaman�. Emeklilik sistemindeki reform ihtiyaçtan öte bir zaruret" diyerek bunun sinyalini vermi�ti.

EMEKL�L�K FONU ALDATMACASI
Plana göre 1 Ocak 2022'den itibaren i�çi i�ten at�ld�� takdirde her y�l için 1 ayl�k de�il, sadece 19 günlük tazminat alabilecek, 11 günlük k�s�m ise fona devredilecek ve i�çi bunu i�ten at�ld��nda de�il, ancak emekli oldu�unda ve belirli ko�ullar� sa�lad��nda alabilecek.

Bu 11 günlük k�s�m patronun ödeyece�i, onun yükümlülü�ünde olan k�s�m. Yani patronlar k�dem tazminat� paylar�n� i�çiye de�il, bu fona verecekler, devlet de emeklilikte bu paray� i�çiye ödeyecek. Peki, ya patronlar bu paylar�n� fona yat�rmazlarsa? Plana göre bu pay "sigortalanacak". Patronlar�n ço�unlu�unun pay�n� ödememesi halinde ise do�al olarak çökecek olan bu sigortan�n yükü de elbette ki "zarar" olarak kamuya, yani yine i�çi-emekçinin omzuna binecek.

�üphesiz ki bu sistem ayn� zamanda iktidara kriz için kaynak yaratma amac� da güdüyor. Bilindi�i üzere i�sizlik fonunda biriken 130 milyar TL tahvil al�m� mekanizmas�yla kamu bankalar�na aktar�lm��, kamu bankalar� da bu paray� dü�ük faizli kredi olarak sermayeye da��t�lm��t�. Bahse konu emeklilik fonunda birikecek olan paran�n da benzer �ekilde kullan�laca�� a�ikar. Üstelik bu fonun mevcut i�sizlik fonunun en az üç kat� civar�nda olaca�� tahmin ediliyor.

'VER�ML�L�K' K�ME?
Tamamlay�c� Emeklilik Sistemi i�çiye emeklili�inde "ek gelir" imkan� sa�layaca�� ve emek piyasalar�nda verimlili�i artt�raca�� söylemleriyle propaganda ediliyor. ��çinin bugün alaca�� paray� ona 40 y�l sonra ödeme sözü vermenin hiçbir �ekilde ek gelir anlam�na gelmeyece�i herhalde izahtan varestedir. "Verimlilik art��" ise ça��m�z�n en sevilen hileli ajitasyonudur. Bir i�çinin verimlili�i, ald�� ücret ve kazan�mlar sabitken e�itim/teknoloji kullan�m� sayesinde üretilen metalar�n artmas�yla yükseltilebilece�i gibi, ürettikleri sabitken ald�� ücret ve kazan�mlar�n, yani patrona "maliyetinin" azalt�lmas� yoluyla da yükselebilir. K�dem tazminat�n�n gasp�yla gelecek verimlili�in ikinci yolla olaca�� ortadad�r.

Ayn� verimlilik masal� bu ay�n ba�lar�nda �stihdam Kalkan� ad�yla sunulan sald�r� plan�nda da anlat�lm��t�. Fa�ist �ef, "Sürecin en önemli göstergelerinden olan k�smi ya da esnek çal��ma alan�nda i�gücü piyasam�z� daha da verimli hale getirecek düzenlemeleri hayata geçirece�iz 25 ya� alt� gençlerin ve 50 ya� üzerinde olanlar�n kolay �ekilde istihdam edilmelerini sa�layaca��z" diyerek "istihdam� kolayla�t�racaklar�n�" ilan etmi�ti. Buradaki "verimlilik", 25 ya� alt� ve 50 ya� üstü çal��anlar�n i� güvencesini, yani k�dem tazminat�, y�ll�k izin, belirsiz süreli sözle�me gibi yükleri sermayenin s�rt�ndan atmakt�r. Dolay�s�yla kolayla�t�r�lacak olan da istihdam de�il, i�ten atmalar olacakt�r. Bundan daha büyük kolayl�k ücret köleli�indeki "ücret" zorunlulu�unu at�p, düz kölelik getirmektir!

SERMAYE �LE MÜZAKERE MÜMKÜN MÜ?
Salg�n, zaten ini�li-ç�k��l� bir durgunluk içerisinde olan ve yeni bir krize yuvarlanman�n e�i�inde olan kapitalist üretim tarz�n� sert bir �ekilde vurdu. Küresel üretim i�bölümündeki rolü uluslararas� tekellerin ta�eronlu�u olan ve salg�nda küresel ticaretle birlikte ekmek-su gibi ihtiyaç duydu�u yabanc� sermaye ak�mlar� da iyice kesilen Türkiye kapitalizmi için kârlar�n� koruman�n as�l yolu, eme�i çok daha ucuz, esnek ve güvencesiz hale getirecek düzenlemeler oldu. K�sa çal��ma, telafi çal��mas�, ücretsiz izin gibi uygulamalarla salg�n�n faturas� i�çi ve emekçilere kesildi. Yetmemi� olacak ki, sermaye s�n�f� ve onun fa�ist iktidar� �imdi de k�dem tazminat� gasp�n� tekrar gündeme getiriyor.

��çi konfederasyonlar�n�n bu gasp giri�imine kar�� ilk aç�klamalar� epey yüksek perdeden oldu. Bu çok de�erlidir. Ancak tepkilerin bu düzenlemenin i�çi-patron-devlet temsilcilerinden olu�an Üçlü Dan��ma Kurulu'nda (ÜDK) görü�ülmemesi, yani sürecin sendikalardan habersiz yürütülmesi üzerinde yo�unla�mamas� gerekiyor. ÜDK her sene asgari ücret belirlenirken de toplan�yor, ne i�e yar�yor?

Üretimin daha çok iç pazarlar için yap�lmas�n�n ve sosyalist kamp�n burjuva devletler için bir tehdit unsuru olmas�n�n bir sonucu olarak sendikalar�n refah da��t�m�nda belli bir rol ald�� 1960-70'lerde de�il, sermayenin istedi�i zaman üretimi en ucuz ve esnek i�gücü ülkelerine ta��d��, s�n�f�n örgütsüzle�tirildi�i, kamu varl�k ve üretiminin talan edildi�i emperyalist küreselle�me evresinde ya��yoruz. Bu evrede burjuvazi ile oturulan her masada eme�in temsilcilerinin her talebi "ülkenin rekabet gücünün zay�flataca��" gerekçesine, "verimlilik" gereklili�ine ve üretimi ba�ka ülkeye ta��ma, üye i�çileri i�siz b�rakma tehdidine çarp�yor. Bu, bütün dünyada böyle. Türkiye gibi uluslararas� tekellerin ta�eronlu�unu yapan mali-ekonomik sömürgelerde daha da böyle. Burjuvazisinin rekabet edebilmesinin tek yolunun eme�i daha da sefille�tirmek oldu�u bir ülkede müzakere masalar� i�çi s�n�f� için hezimeti resmile�tirmekten ba�ka hiçbir rol oynayamaz, oynam�yor da.

SEND�KAYI YARATAN GREVD�R
Sermayenin ve onun fa�ist devletinin bu kadar ars�zla�abilmesinin tek sebebi salg�nda say�s�z hak gasp� kar��s�nda emek örgütlerinden neredeyse hiçbir ses ç�kmamas�, daha do�rusu sadece ses ç�kmas�yd�. Anlaml� bir i� b�rakmaya, greve gitmemenin gerekçesi "üye say�s�n�n azl��" olarak konuldu. Bu, at� araban�n arkas�na koymakt�r. Çünkü sendika grevin de�il, grev sendikan�n temelidir. Tarihte önce grevler, isyanlar, sabotajlar, i� b�rakmalar vard�. Sendikalar bunlar�n kazan�m� olarak kuruldu ve sermaye taraf�ndan "zor ile" tan�nd�. E�er bugün sendikalar mevcut yap�lar� ve büyüklükleri itibariyle i�levlerini yerine getiremediklerinden yak�n�yorlarsa, yap�lmas� gereken sendika olgusunu var eden maddi temele, yani zora, greve, eyleme dönmektir. Sava��lmad�� takdirde üye say�s�n�n artmas�n� beklemeyi b�rakal�m, mevcudu korumak bile hayaldir. Çünkü sava�mayan bir sendika hak arama/koruma/kazanma örgütü olamayacak, i�çi kitleleri için bir cazibesi kalmayacakt�r. Sendikal örgütlülü�ün tüm dünyada gerilemesinin ba�ta gelen sebebi de reformizmden bile geri bir hatt� tarifleyen ve nesnel olarak s�n�f i�birli�i anlam�na gelen bu pasifliktir.

K�dem tazminat� i�çinin hem ücretinin hem de i� güvencesinin en sa�lam sütunlar�ndand�r. ��çinin verimlilik art��na de�il, i� ve gelir güvencesine ihtiyac� vard�r. K�dem tazminat�nda sermaye lehine en ufak düzenlemeye bile izin vermek "zarar� minimuma indirmek" de�il, kolunu di�liye kapt�ran i�çinin ak�beti ile kar��la�mak anlam�na gelir. Bunu engellemenin tek yolu da masaya oturmak veya düzenlemelerin meclise gelmesini beklemeden, her türden müzakereyi ve ileti�imi reddederek kar��-sald�r�ya geçmek ve üretimi genel grev ile, ya�am� genel direni� ile kilitlemektir. Bu eylemlilik sadece k�dem tazminat�na sahip ç�kmay� de�il, salg�nda uygulamaya konulan her türden ucuzla�t�rma ve esnekle�tirme ad�mlar�n�n geri çekilmesini, herkese i� ve gelir güvencesini de kapsamal�d�r. Bu, hedefi bulan�kla�t�rmaz, ancak ve ancak bayra��m�z alt�nda toplanan kitleyi büyütür.

Tüm bu kararl�l��n alt�n anahtar� da sözde ilerici burjuvaziye ve onun muhalefetteki temsilcilerine de�il, do�rudan do�ruya s�n�fa, s�n�f�n eylemine güvendedir. "Biz yürürsek s�n�f yürür" diyenler yürüyü�üne ba�larlarsa i�çi s�n�f� gereken cevab� elbette ki verecektir. Aksi takdirde s�n�f�n kendili�inden aya�a kalkt�� bir gerçeklikte yerlerinin i�çinin önünde de�il, ayaklar�n�n alt�nda olmas� i�ten bile olmayacakt�r.

Olcay Çelik yazd�: Burjuvazinin yeni k�dem tazminat� seferi

�lgili Haberler