EMEK

Odman: ��çiler makinelerin bir parças� olarak görülüyor

�STANBUL (P�nar Gay�p)
10 May�s 2022 Sal�

�S�G Meclisi kurucu gönüllüleri aras�nda yer alan akademisyen Asl� Odman, ETHA'ya yapt�� de�erlendirmede her ay yay�nlad�klar� i� cinayetleri verilerinin antiistatistiksel oldu�unu çünkü sadece buz da��n�n görünen k�sm� oldu�unu kaydetti. Odman, sosyal medyada viral olan i� cinayetleri ve i� kazalar� görüntüleri ya da her ay yay�nlad�klar� raporlardan daha büyük bir i� cinayetleri resmi oldu�unu vurgulad�.

��çilerin güvenli�i ve sa�l��n�n korunmas� için al�nacak önlemleri gereksiz maliyet olarak bakan patronlar, i�çileri ölüme göndermeyi tercih ediyor. Türkiye'de resmi verilere göre her gün en az be� i�çi i� cinayetlerinde katlediliyor. Fakat bu buzda��n�n sadece görünen yüzü. �S�G Meclisi'nin raporuna göre 2022 y�l�n�n ilk üç ay�nda en az 347 i�çi i� cinayetinde katledildi.

�� cinayetlerinin en çok ya�and�� i�kollar� in�aat/yol, ta��mac�l�k, tar�m/orman, ticaret/büro, metal sektörü. Ancak denetimsizlik ve cezas�zl�k politikalar�ndan güç alan patronlar i�çi sa�l�� ve i� güvenli�i önlemlerini almad�klar� gibi kay�t d��, sigortas�z i�çi çal��t�rmay� da sürdürüyor.

�stanbul ��çi Sa�l�� ve �� Güvenli�i Meclisi kurucu gönüllüleri aras�nda yer alan sosyal bilimci, akademisyen Asl� Odman ile i� cinayetleri ba�ta olmak üzere göçmen/mülteci i�çiler, kad�n ve çocuk i�çilerin u�rad�� hak ihlallerini, i�yerlerinde mobbing ve bask�lar nedeniyle ya�anan intiharlar� ve meslek hastal�klar�n� konu�tuk.

ETHA'ya de�erlendirmelerde bulunan Odman, �S�G'in yay�nlad�� verilerin buzda��n�n ucu oldu�unu çünkü gerçek verilere ula�amad�klar�n�n alt�n� çizdi. Odman'�n sorular�m�za verdi�i yan�tlar �öyle:

Son bir hafta içerisinde Tuzla'da boya fabrikas� ve tersanede i� kazalar�, i� cinayetleri ya�and�. �� cinayetlerinin sebepleri ve önlenilebilirli�ine ili�kin ne söylemek istersiniz?
Önlenemeyecek i� kazas� oran� yüzde birin bile alt�nda. Önlenemeyecek i� kazas� yok. Hepsi tekrar eden nedenlerden gerçekle�ti�i, günümüzün teknik ve sosyal imkanlar�yla ortadan kald�r�lmamas�n�n alt�nda ciddi bir kas�t oldu�u için i� cinayeti diyoruz.

Öngörülemez do�a olay� dedi�imiz �eyler de insan eliyle olu�turuluyor. Günümüzün teknolojik, sosyal imkanlar�yla kimse ölmeden hayat�m�z için gerekli ürünleri üretmemiz mümkün ama kapitalist üretim tarz� için ekonomik kapitalist birikim vazgeçilmez parça.

�� C�NAYETLER�YLE B�R�K�M REJ�M�N�N M�KROKOZMOSU TUZLA
Genel de�erlendirmeden ziyade son 15 gün içinde Tuzla'da ya�ananlar� de�erlendirmek gerekirse, i� cinayetleriyle birikim rejiminin mikrokozmosu Tuzla.

Tuzla; 5 organize sanayi bölgesi ve tersaneler bölgesini içeriyor. Ayn� zamanda lüks siteler, Formula1 gibi uluslararas� ivent yat�r�m� ve iki üniversite bulunuyor. Yani plans�z bir ilerleme söz konusu. Son on be� gün içinde i� cinayetleri neden gerçekle�ti. Boya, vernik atölyesi patlamas�yla sars�ld� Tuzla. Yaln�zca 6 sigortal� i�çi çal��yor. Dip dibe sanayi, vernik OSB'si oldu�u için di�erlerine de s�çrad� yang�n. Oras� sava� alan�na döndü. Büyük bir sanayi felaketine ramak kald�; 3 i�çi öldü 9 i�çi yaraland�.

YARALI ��Ç�LER KONU�MASIN D�YE KAMUOYUNDAN KAÇIRILDI
Bas�ndan, sendikalardan kimse i�çilere ula�amad�, yaral� i�çiler resmen kaç�r�ld� di�er usulsüzlükler kamuoyuna yans�t�lmas�n diye. Boya, vernik daha zincirleme alev ald�� bir ortamda Tuzla'n�n büyük bir k�sm� ortadan kalkabilirdi. ��çi sa�l�� ve güvenli�i önleminin patronun keyfine göre kar amaçl�, üretim kriterlerine göre al�nm�yor olmas� esas�nda bir ilçeyi, bazen çevresindeki ilçeleri de kapsayan büyük sanayi felaketi haline getirebilir.

�� C�NAYETLER� BÜYÜK B�R EKOLOJ� VE KENT SORUNU AYNI ZAMANDA
Abart� geliyorsa e�er �unu söyleyeyim; tarihi Beyrut �ehrinin üçte biri ortadan kalkt�. Limanda depoda i�çi sa�l��, güvenli�i önlemi al�nmad� diye. �� cinayetleri meselesini, i� cinayetiyle beraber ani olarak kar�� kar��ya kalan maden, tersane i�çisi, boya i�çisi sorunu olmad��n�n çal��an, çal��ma imkan� olmayan, evde oturan insanlar�n ve tüm canl�lar�n sorunu oldu�unu görmek gerekiyor. Bu i� cinayetleri birikim rejimi bu nedenle çok büyük bir ekolojik, büyük bir kent sorunu ayn� zamanda.

DENET�M S�STEM� TAMAMEN ORTADAN KALDIRILDI
En son Tuzla'daki bu meselede kuzeydeki patlamadan iki gün sonra güneyinde tamire gelmi� yabanc� band�ral� gemide patlama ya�and�. Ürdünlü ta�eron oldu�u söyleniyor, yabanc� gemi de olsa mekansal denetimin yap�lmas� gerekiyor, çünkü de�i�mez kara sular�m�z�n içerisinde her i�yerini denetlemekle yükümlüdür Çal��ma ve Sosyal Güvenlik Bakanl��. Ama özel mülkiyet alanlar� neredeyse kendi içinde cumhuriyetlere dönü�mü� durumda. Türkiye'de eskiden nispeten özerk olan i� müfetti�li�i kurumu tamamen ortadan kald�r�ld�. Saha tefti�i zaten a��r aksak yap�l�yordu. Çok az yap�labilen binden birazc�k fazla i� müfetti�iyle iki milyon i�letme denetlenmeye çal��an sistem tamamen ortadan kald�r�ld�, Covid de bahane oldu.

�ster yabanc� band�ral�, ister yabanc� ta�eron i�çi çal��t�r�yor olsun, i� güvenli�inin al�nmas� gerek. Çal��ma Bakanl��n�n denetim duyargalar�n�n haz�r olmas� gerekiyordu. Bunlar olmad�� zaman tekrar alt�n� çizelim, gerek sermayenin en örgütlü organ� olan �irketler taraf�ndan gerekse devlet organlar� taraf�ndan bir kasta i�aret ediyor. Biz art�k buna; güçlülerin suçlar� olarak tan�mlamal�, i� cinayetleriyle birikim rejimi demeliyiz.

�� cinayetleri ve kazalar� sonras�nda kurtarma çal��malar�ndaki görüntüler çok çarp�c�. �stanbul'da Ada Tersanesi'nde zehirlenen i�çilerin ta��nmalar� an�nda ortaya ç�kan görüntüler epey gündem oldu. Bu konuya ili�kin neler söylersiniz?
Vicdan yaralay�c�... Esas�nda günde yirmi ila otuz çal��an�n, çal��ma kaynakl� hayat�n� kaybetti�i bir co�rafyada ya��yoruz. Bunlar�n yaln�zca be�te biri ani kaza sonucu ölüm. Yaln�zca ölümlerden bahsediyorum; Tuzla'da zehirlenme sonucu yaraland�lar.

��Ç�LER MAK�NEN�N PARÇASI HAL�NE GET�R�L�YOR
Ama be�te birinin de inan�lmaz az bir k�sm� yans�yor. Yans�d�� zaman da bu görüntüler bizi çok etkiliyor. Bunlar istisna de�il. �nsan can�n�n muhasebele�tirildi�i ve çok ucuz oldu�u; h�zl� üretim, h�zl� teslim bask�s� alt�nda makinelerin parças� haline getirildi�i bir yerde, i� cinayetleri de üretim sisteminin bir parças� oluyor. ��çi kafesin içerisine, bir hurda, makine parças� gibi itiliyor. ��çiler makinenin parças� haline getiriliyor. ��çiler bu h�za, teslim üretim bask�s�na dayanam�yor.

BUZDA�ININ UCU RAKAMLAR

�� cinayetlerine ili�kin sunulan veriler gerçe�i yans�tabiliyor mu?
�S�G'in raporlar�n� bas�n, pozitif raporlarm��, gerçek rakamlarm�� gibi veriyor. Rakamlar�m�z antiistatistiksel. Biz buna buzda��n�n ucu rakamlar� diyoruz. Yaln�zca ya�anan sistematik katliam� hissettirebilen rakamlar. Bizim kay�t alt�na alabildi�imiz yüzde 85 ulusal, yerel bas�n, sosyal medyadan, kalan yüzde 15 kendi kanallar�m�zdan neredeyse hepsi ani i� kazalar� sonucunda ölümler. Bizim dikkate alamad��m�z bunun yakla��k be� ila alt� misli zamana yay�lm�� i� cinayetleri dedi�imiz meslek hastal�klar� sonucu ölümler var.

��Ç�N�N MESLEK HASTALI�INI KANITLAMASI GEREK
��çilerin çal��rken hasta olduklar�n� kendilerinin kan�tlamas� gerek. ��çiler ayr�ca 'ekmek paras� kazand��m yer var, öldürse bile ya��yorum' dedi�i için belgeletmiyorlar. Örgütlü bir mücadele de yok. Türkiye'de sendikalar meslek hastal�klar� alan�na ili�kin bir mücadele alan� yaratmad�. Devlet labirent gibi sistem yap�p on senede ödenmeyecek dava ücretleri getirdi�inde resim tamamlan�yor.

HAYATINI KAYBEDEN BE� ��Ç�Y�, BE�LE ÇARPMAK GEREK
�ntihardan, trafik kazas�na, iskeleden dü�meye kadar hayat�n� kaybeden be� i�çiyi, be�le çarpacaks�n. Dün çal��rken toksik malzemelere, kimyasallara maruz kald�� için, a��r� uzun çal��t�r�ld��ndan kalp krizi geçirdi�i için en az 20-25 i�çi öldü. Onlar�n ismini hiçbirimiz bilmeyecek. Ailelerine sordu�umuzda "Fatiha" diyecek. "Çok çal��kand�' diyecek. Topra�a verilecek. Mesela hayat�n� kaybeden bir seramik i�çisinin akci�er kanseri olmas�n�n i�iyle ilgili oldu�u kan�tlanmam�� olacak.

GAZETEC�LER ��YER� �NT�HARLARINA ER��EM�YOR
Türkiye'de kan�tlanmayan i�yeri intiharlar� var, Fransa'da kan�tlanmaya ba�land�. �nsanlar�n biyolojik limitin ötesine itilmesinin bir yan� da psikolojik limitin ötesine itilmesi ve çal��ma kaynakl�, sistematik bir i� organizasyonu disiplini olarak uygulanan bazen tazminats�z istifaya götürmek için uygulanan mobbing, a��r� h�zl� çal��t�rma, performans bask�s� bütün bunlar en uçta intihara götürebiliyor. Bunlara biz i�yeri intihar� diyoruz. 2013'ten bu yana belgeliyoruz. Bu intihar i�yerinde gerçekle�sin gerçekle�mesin, bir mektup b�rak�ls�n b�rak�lmas�n i�yeri intihar� olarak tescillenen özellikle Fransa'da çok önemli vakalar var. Türkiye'de henüz bunlar�n da mücadelesi verilmedi. Gazeteciler bunlara da ula�am�yor; "Ekonomik sorunlar yüzünden öldü", "Esnaf intihar etti", "Kamyon �oförü kendini kamyona ast�" diye veriliyor ama bunlar�n i�yeri intihar� oldu�u bilinmiyor.

MEVS�ML�K ÇALI�ANLAR �Ç�N BO� VER S�GORTAYI D�YORLAR
Mevsimlik çal��anlara Valilik arac�l��yla ayr� izin al�nabiliyor. Ve mevsimlik tar�m i�çilerinin çal��ma izni sigortadan muaf. Devlet kendi eliyle öyle bir mevzuat ç�kard� ki 'bo� ver ödeme sigortas�n�' diyor. Ula��m riskleri, tar�m ilac� riskleriyle çal��t��n�, güne� alt�nda böceklerle uzun saatler çal��t��n� biliyorsun. Valilikten day�ba�� izin alarak sigortas�z çal��t�r�yor. Devlet, "kaçak çal��t�r�n" diyor.

7 M�LYON GÖÇMENDEN 130 B�N� ÇALI�MA �ZN� ALDI

Bir de kayda geçmeyen i� cinayetleri var. Bunlar�n ba��nda da göçmen ve mülteci i�çiler geliyor. �çi�leri Bakan� Soylu, bir televizyon kanal�ndaki, "Fabrikanda Suriyeli çal��t�r, sigorta da yapma. Sonra 'Bu Suriyeliler ne olacak?' de. Onlar� göndersek önce i� insanlar� isyan edecek" itiraf�nda bulundu. Göçmen i�çilerin ya�ad�klar�na ili�kin de�erlendirmeniz nedir?
Türkiye'de göçmen ve mülteci i�çilerin bu ülkede çal��t�klar�n� öldükleri zaman bilebiliyoruz. Uçurum inan�lmaz; Türkiye'de 3.8 milyon Suriyeli geçici koruma statüsünde insan ya��yor. Bunun üzerine 1.3 milyon resmi oturma izni alm�� yabanc� var. Bunun üstüne kaçak hale dü�ürülmü� ka��ts�z pek çok Türkiyeli olmayan� koy. Türkiye gerçekten 6-7 milyonluk göç ülkesine döndü. Kaç ki�i resmen çal��ma izniyle çal��yor. Renault'un Frans�z CEO'su da Frans�z liselerindeki ö�retmenler de çal��ma izniyle çal��yor. Çok formel alanlarda yaln�zca 130 bin çal��ma izni var. 7 milyon nere en formel çal��an diplomat�ndan �irket üst düzey yöneticilerine, ö�retmenine kadar çal��ma izni olan 130 bin ki�i nere. 5 ya��nda göçmen çocuk i�çilerin çiçek satarken Haliç'e dü�üp öldü�ünü belgeledik. Ya�� bile ç�karam�yoruz. Bunun içinde 5 ya��nda da var 65 ya� üstü de var. Sakat, iki baca�� kolu olmayan da var. 7 milyonun ciddi bir k�sm�n�n herkesin bir yerinden tutarak bir aile geliri kazanmaya çal��an insanlar oldu�unu dü�ünmeliyiz.

EN GÜVENCES�Z OLANLAR KADIN VE GÖÇMEN ��Ç�LER
Kocaeli'de bir tekstil fabrikas�nda 2019 y�l�nda bayram günü bir tekstil fabrikas� yanm��t�, birbirine sar�lm�� anne, k�z cesetleri bulundu. Ölen be� ki�inin dördü Afgan, Suriyeliydi. Çünkü bayramda çal��acak Türkiyeli ve Kürt bulmak daha zor. Herkes ailesiyle bayrama gidiyordu, orada bulduklar� en güvensiz olan Afgan ve Suriyeliler. Kad�n ve göçmen i�çiler. Böyle pek çok vaka kendi içinde yaln�zca öldükleri zaman haberdar oldu�umuz milyonlarca i�çi var.

��Ç�LER�N ÖLDÜ�ÜNÜ B�LE B�LM�YORUZ
�n�aatlarda ölen kaçak çal��t�r�lan yabanc� i�çiler de "dü�tü öldü", "kaza oldu", "araba vurdu" deniyordu. Kuzey Ormanlar� Savunmas� ve �S�G olarak 3. Havaliman�nda Suriyeli bir i�çinin manevra yapan arac�n alt�nda kald��n� ve "do�al ölüm olarak �antiyede ölmü�" gibi gösterilmeye çal��ld��n� kan�tlam��t�k. 3. Havaliman� formel bir in�aat, di�er in�aatlar� dü�ünün kö�e ba��ndaki müteahhitleri, her yer be� katl� apartman dolu. Ço�u zaman burada i�çilerin öldü�ünü de bilmiyoruz.

KÜRT ��Ç�Y� ATIP GÖÇMEN VE MÜLTEC� ÇALI�TIRMAK YATIRIM STRATEJ�S�
Çal��ma izni aras�ndaki uçurumda be� ya��ndaki çocu�un bile oldu�u göçmenleri biliyoruz. Bu tabi �a��rtm�yor, her zaman �rk, etnisite ve sava�tan kaçarak göçmek en önemli sömürülme nedeni. Çok yak�nda yap�lan bir çal��ma var. TÜ�K'te 'mevsimlik i�çilerin y�ll�k ücretleri' diye bir sütun. Adana'da 2000 ve 2021'de takip edilmi�. Adana bölgeden çok ciddi tar�m i�çisi al�yor. 2000'lerden 2010'a kadar buradaki mevsimlik tar�m i�çilerinin günlük ücretleri Türkiye ortalamas�n�n üzerindeyken, geçici koruma veya di�erleri geldi�inde ortalaman�n yüzde 20 alt�na dü�üyor. Orada çal��t�r�lanlar için zorunlu göç ma�duru Kürt i�çiyi at�p, göçmen ve mülteci i�çi almak yat�r�m stratejisi haline geliyor. Tüketici oldu�umuz pahal� gelen meyve, sebzenin içerisinde çok çok dü�ürülmü� emek ücreti var. Demek ki birileri daha çok kazan�yor. ��verenler göçmen i�çi çal��t�rarak, her aç�dan kar oran�n� art�r�yor, güvencesiz bedenler arz ediyor.

ÇOCUK ��Ç�L�K TAMAMEN SÜMEN ALTI ED�L�YOR
Çocuk i�çili�i de tamamen sümen alt� ediliyor. Bu nedenle de buradaki ölümleri zor ö�reniyoruz. Keza 65 ya� üstü i�çiler kaçak çal��t�r�ld�� için onlar�n da bilgilerine ula�ma imkanlar� az olabiliyor. Tar�m i�çilerinin, çiftçilerin i� cinayetleri basit bir kaza olarak geçi�tiriliyor. Pek çok alandan i� cinayetlerine, kazalar�na ili�kin deh�et verici görüntüler geliyor. Yay�nlad��m�z raporlardan çok daha büyük i� cinayetleri var.

Odman: ��çiler makinelerin bir parças� olarak görülüyor

�lgili Haberler