GÜNCEL

Levent Büyükbozk�rl� yazd� | Sömürü, yabanc�la�ma ve i�sizlik sarmal�nda maden i�çileri

LEVENT BÜYÜKBOZKIRLI
28 A�ustos 2024 Çar�amba

Erzincan-�liç'teki Anagold alt�n madeninde y��n liçin kaymas� sonucu sebep olunan katliam ve uluslararas� bir co�rafyay� uzun y�llar etkileyecek olan ekok�r�m, alt�n madenlerinin çevresel y�k�mlar�n� tekrar ülke gündemine ta��d�. Katliam üzerinden alt� ay geçtikten sonra mahkeme taraf�ndan çevre izni iptal edilen �irket ilk etapta 187 i�çiyi i�ten ç�kard�. �lerleyen günlerde i�ten ç�karmalar�n devam etmesi bekleniyor. Bu son geli�me üzerine dikkatimiz i�ten ç�kar�lan i�çilerin ya�ad�klar� hak gasb�na çevrildi. Madencilikteki yo�un emek sömürüsü ve devletin bu i�çilere istihdam sa�lamas� gerekti�i gündeme getirildi.

Alt�n madencili�i gibi ekolojik ve sosyal tahribata yol açan etkinliklerin belli y�k�c� sonuçlar ortaya ç�kt�kça sorunsalla�t�r�lmas�n�n, arka plandaki olgular�n göz ard� edilmesine ve bütün olarak bu faaliyetin toplumsal yap�da yol açt�� y�k�mlara de�il, tekil uygulamalar�n y�k�mlar�na odaklanmaya yol açt��n� dü�ünüyorum.

Günümüzde madencilik, uluslararas� finans kurulu�lar�n�n, DB, IMF gibi kredi veren kurumlar�n mali destek ve spekülasyonlar�yla, devasa bir ivmeyle artan maddi tüketime kar��l�k vermek için özellikle yoksul güney ülkelerinde h�zla yay�lan projeleriyle, kullan�lan yüksek teknoloji makinalarla do�ada ve sosyal ya�amda benzerini ancak sava�lar�n olu�turdu�u tahribatlara yol açan bir sektöre dönü�mü�tür. Madencili�in bir türü olarak alt�n madencili�i ise �liç'te olan ve Türkiye'de yayg�n �ekilde kullan�lan aç�k ocak-y��n liç yöntemiyle bu y�k�m�n zirvesinde yer al�r. Alt�n madencili�inde en sald�rgan halini gözledi�imiz bu y�k�c� madencili�in 3 ana karakteri, bugünlerde i�lerine son verilen i�çilerin ya�ad�klar� dram�n da arka plan�nda yer almaktad�r:

Ekolojik sakatlama: �liç'teki gibi mega boyutlardaki alt�n madencili�i, canl� oldu�una ald�rmadan do�ada geni� cehennem çukurlar� açar, devasa boyutta tehlikeli at�k y��nlar� olu�turur ve ekosistemde geri dönü�ü olmayan bir sakatlanmaya yol açar. Bu �ekilde maden öncesinde tar�m-hayvanc�l�kla u�ra�an halk�n geçim ekonomisi yok edilir. Ya madende çal��maya ya da göç etmeye zorlan�rlar. Madenci �irketin tek amac� en k�sa sürede en ucuza mineralleri kaz�p ç�karmak, bunlar� sat�p yüksek kazanç elde etmek oldu�u için madencilik, üretim veya hizmet sektörlerinde kal�c� bir geli�meye yol açmaz. Maden tükenince istihdam�n da fi�i çekilir. Yani madencinin kaderi önünde sonunda i�siz kalmakt�r.

Demokrasi dü�manl��: Genel olarak madencilik ama özellikle de alt�n madencili�i, uluslararas� sermayenin ve finans a�lar�n�n ülkelere yapt�klar� bask�lar, maden �irketlerinin hükümetlerden ald�klar� te�vikler ve vergi indirimleri, yerelde direnen halka uygulanan �iddet, ülke içinde hükümetin, yanda� bas�n çevrelerinin sözde kalk�nmac� söylemler içeren dezenformasyonlar� ile pek çok yönden demokrasinin alt�n� oyan bir süreçtir. Bu antidemokratik süreç, el koydu�u ya�am alanlar�nda geçim ekonomisini sakatlayarak köylüyü maden i�çisine dönü�türmekte, di�er bir deyi�le kendini topraktaki faaliyetleriyle gerçekle�tiren insan� eme�ine, kendisine, do�as�na ve ya�am alan�na yabanc�la�t�rmaktad�r.

�nsan haklar� ihlali: Bir bölgede ya�ayan halk�n onay� al�nmadan ya�amlar�n� etkileyecek faaliyetler gerçekle�tirilemez. Bu yönüyle �liç'te örne�ini gördü�ümüz alt�n madencili�i, yerel halklar�n ekonomik, kültürel ve geleneksel ya�am tarzlar�n� yok etti�i için bir insan haklar� ihlalidir.

Ya�am alan�na zorla el konulan, geçmi� ya�am prati�i sakatlanan, geçim ko�ullar� yok edilen ve madene mecbur b�rak�lan, eme�ine yabanc�la�an i�çiler için maden kapand�ktan sonra eski ya�amlar�na dönü� mümkün müdür? ��lerinden ç�kar�lan maden i�çileri ile görü�mek bunca zorlu geçen y�l�n üstüne ya�ad�klar� travmay� ne ölçüde hafifletir?

MADENC�LER �Ç�N NELER YAPILMALI?
Öncelikle yukar�da bir k�sm�na de�indi�im alt�n madencili�inin y�k�c� etkileri dikkate al�narak �liç alt�n madeni kapat�lmal�, Türkiye'de alt�n madencili�i ve siyanürle yap�lan madencilik yasaklanarak bu alandaki emek sömürüsüne ve sosyal cinayetlere son verilmelidir. Y�llarca sa�l�ks�z ko�ullarda çal��t�ktan sonra i�lerine son verilen emekçilere sadece i� sözle�melerinde yer alan tazminat�n ödenmesi yeterli de�ildir. De�eri sadece paraya indirgeyen hükümet-�irket ikilisi paraya çevrilemeyecek sa�l�k, kültür, geleneksel ya�am tarz� gibi de�erleri yok saymaktad�r.

Bu kapsamda; hidrojen siyanür soluyarak fevkalade sa�l�ks�z ko�ullarda çal��an i�çiler, öncelikle sa�l�k kontrolünden geçirilerek madenden kaynakl� muhtemel hastal�klara yönelik ücretsiz tedavi ve takip güvencesi alt�na al�nmal�d�r. Öncelikle i�ten ç�kar�lanlar olmak üzere tüm i�çilere aileleri ile birlikte sa�l�kl� konutlarda ya�ama olana�� tan�nmal�d�r.

Maden i�çileri ve civarda ya�ayanlar�n soluduklar� hava, hane halklar�n�n ekip biçtikleri topraklar, içme ve kullanma sular� ile hayvanlar�n� otlatt�klar� meralar üzerinde alt�n madeninin sebep oldu�u kümülatif kirlili�e yönelik ölçümler yap�larak ba�ta yöre halk�, sa�l�kç�lar ve çevre bilimciler olmak üzere kamuya �effaf bir �ekilde aç�klanmal� ve iyile�tirici önlemler acilen al�nmal�d�r. Maden kapand�ktan sonra i�çiler, emeklerinin sömürülmeyece�i, sa�l�klar�n� yitirmeyecekleri, alt�n madenleri gibi sosyal ve ekolojik y�k�mlara yol açmayan i�lerde istihdam edilmelidir.

�liç'te bunca y�ld�r insan sa�l��na ve do�aya zararlar� bilinen aç�k ocak-y��n liç yöntemiyle yap�lan mega madencilik sonras� ne do�ada olu�an ekolojik sakatlanman�n ne de sosyal dokuda aç�lan yaran�n tamiri mümkün de�ildir. Bu felaketten ç�kar�lacak temel ders, devletin sermaye yanl� politikas�ndan vazgeçerek halk�n ya�am alanlar�n�, mü�terekleri korumas�, alt�n madencili�ini ülkede yasaklay�p yeni ekok�r�mlara, yeni i�ten ç�karmalara, yeni ekolojik sakatlanmalara ve sosyal cinayetlere izin vermemesidir.

Levent Büyükbozk�rl� yazd� | Sömürü, yabanc�la�ma ve i�sizlik sarmal�nda maden i�çileri

�lgili Haberler