İMO İstanbul Şubesi: İşçiler risk altında, şantiyeler kapatılmalı

İnşaat Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi, şantiyelerdeki eksikleri açıklayarak, inşaat işçilerinin tehlike altında olduğunu ve şantiyelerin belirli bir süre kapatılması gerektiğini belirtti.

TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası (İMO) İstanbul Şubesi, koronavirüs (Covid-19) önlemleri ile ilgili olarak İstanbul'un pek çok şantiyesinde tespit ettiği eksikleri ve uygulamaları değerlendirdiği açıklamada şantiyelerin acilen kapatılması gerektiğini bildirdi.

ŞANTİYELER TEHLİKE ALTINDA
İstanbul'da 300 bine yakın inşaat işçisinin olduğu, mühendisler ve işçiler dışında malzeme taşıyanlardan kargoculara, yapı denetim görevlilerinden işçi sağlığı ve iş güvenliği uzmanlarına kadar çok sayıda insan günün farklı saatlerinde şantiye hayatına dâhil olduğu belirtilen açıklamada "Koronavirüsle mücadele kapsamında başlatılan bazı önlemler şantiyelerde de uygulamaya alınmıştır. Ancak ifade etmek durumundayız ki ne yazık ki şantiyeler hem çalışanlar ve hem de dolayısıyla sosyal çevreleri açısından tehlike arz etmektedir. Çünkü ne alınan önlemler yeterlidir ne bu doğrultuda kamu denetimi ne de özellikle bireysel önlemler ve sosyal mesafeyle ilgili bilinçli bir tavırdan söz edilebilir. Şantiyelerdeki çalışma şartlarına geçmeden asıl soruna vurgu yapmak gerekmektedir. Çünkü şantiyeler açık olduğu sürece sorun devam edecektir. Çalışma ve barınma şartları ile temel ihtiyaçların karşılandığı mekânlar göz önüne alındığında sosyal mesafenin sağlanması mümkün görünmemektedir. Ortak yemekhane ve yatakhaneler, ortak idari bürolar sosyal mesafeye uyulmasını ve hijyenin sağlanmasını zorlaştıran unsurlardır. Bütün bu sebepler şantiyelerin belirli bir süre kapatılmasını zorunlu kılmaktadır. Ancak ne yazık ki bu konuda herhangi bir adım atılmamıştır. İşin kötü yanı atılacağına dair bir beklenti bile oluşmasına izin verilmemiştir. Çünkü karar vericiler şantiyeler de dahil olmak üzere maden ocakları, fabrikalar ve diğer işkollarında üretimin devam etmesi görüşündedir" denildi.

ŞANTİYELERDEKİ MEVCUT DURUM
Açıklamada İstanbul özelinde yapılan araştırma sonucunda şantiyelerdeki durum şöyle özetlendi: 

■ Kurumsal olarak tanımlayabileceğimiz firmaların şantiyeleri dışında, yapsat işler olarak tanımlanan çok sayıda şantiye faal durumdadır. Bu şantiyelerde işin boyutuna göre ve gün gün değişmek kaydıyla 10 ile 50 kişi çalışmaktadır. Ve ne yazık ki bırakalım virüse karşı önlemleri (sosyal mesafe, maske, dezenfektan, sabun kullanımı vb.) temel sağlık kurulları bile uygulanmamaktadır.
■ Büyük ölçekli inşaatlarda ise kısmi önlemler alınmış durumdadır. Ancak her şantiye için aynı düzeyde önlemden söz edilememektedir. Aynı şekilde şantiye çalışanlarının tamamının hijyen ve önlem kurallarına tam olarak uymadığı ifade edilmektedir.
■ Şantiyelerin önlemler ne yazık ki mart ayının ikinci yarısında başlamıştır. Hatta pek çoğu mart ayının sonuna doğru yeni duruma geçmiştir.
■ Önlemler arasında ilk göze çarpan yatakhane ve yemekhanelerde dezenfektan kullanılmasıdır. Bu mekânlar günaşırı dezenfektan edilmektedir. Ancak bu yöntemin ne derece çözüm olduğu tartışmalıdır. Sokakların sabunlarla yıkanmasının ve dezenfekte edilmesinin hiçbir işe yaramadığı uzmanlarca defalarca dile getirilmiştir.
■ Bazı şantiyelerde geçiş noktalarında dezenfektan bulundurulmaktadır. Ancak her bir çalışanın gerektiğinde kullanıp kullanmadığı muğlaktır.
■ Yine bazı şantiyelerde sabah iş başlamadan önce ateş ölçülmektedir. Olumlu olan bu uygulamanın, ateşin virüsün tek belirtisi olmadığı gerçeğiyle birleşince, taşıyıcı çalışanları tespit etmekte yetersiz kalacağı açıktır.
■ Büyük ölçekli şantiyelerde yemekhanelerde aynı anda 400-500 kişi yemek yemektedir. İşçi sayısı göz önüne alındığında ne yemekhanedeki yoğunluğu azaltmak mümkündür ne de mesai saati gereği vardiya usulü getirilebilir.
■ Bazı şantiyelerdeki yemekhanelerde masa sayısının azaltıldığı ancak yine de uzmanların uyarılarına uygun bir aralık yaratılamadığı ve yoğunluk oluşturulamadığı tespit edildi.
■ Şantiyelerdeki yatakhaneler ise daha büyük tehlike içermektedir. İstanbul'da bulunan şantiyelerdeki işçilerin yüzde 80'i il dışındandır. Ancak yüzde 20 İstanbul'da ikamet etmektedir. Bunun anlamı açıktır. Binlerce işçi şantiyelerde oluşturulan yatakhaneleri kullanmaktadır. Yatakhanelerde ortalama 10 işçi kalmaktadır. Bu sayının makul düzeye çekilmesi ise işçi sayısını düşününce mümkün değildir. Aile bireylerinin bile aynı odada bulunmaması tavsiye edilirken yatakhanelerin durumunu izah etmek nasıl mümkün olacaktır.
■ Bazı şantiyelerde yemekhane ve yatakhanelerin tamamen kapatıldığı, çalışanların yemeklerini evden getirdiği belirlendi. Yine bazı şantiyelerde yatakhane kullanan çalışanların saat 18.30'dan sonra sahaya girmesi yasaklandı.
■ Büyük ölçekli iş yapan ve binlerce işçi çalıştıran firmaya ait şantiyede bir işçinin koronavirüse yakalandığı basına yansıdı. Bu şantiyede yemekhanelerin 250 kişilik olduğu ve işçilerin ortak duş alanları kullandığı belirlendi.
■ Yine bazı şantiyelerin, çalışanların toplu taşıma araçlarının yoğun olduğu saatlerde işe gidip gelmemesi için mesai bitiş saatinin 17.00'ye çektiği ancak bu uygulamanın birkaç gün sonra bittiği görüldü.
■ Maske kullanımı da sorunlu ve sıkıntılıdır. Maskelerin standarda uygun olduğu ve standart kullanıldığı ile ilgili herhangi bir ortalamadan söz edilememektedir. Mesainin başlangıcından sonuna kadar maske takmaya dikkat edildiği ise gözlenmemektedir. Bedensel güce dayalı iş yapan çalışanlar, gün içerisinde maske kullanımını aksatmaktadır.
■ Özellikle asansör kullanımının, asansör kabinlerinin dar olduğu ve birden çok işçinin aynı anda kullanıldığı göz önüne alındığında tehlike arz etmekte olduğu kesindir.
■ Bazı firmalar şantiyelerin ofis bölümünde görevli personelini evden çalıştırmaktadır. Bu, elbette olumlu durumdur. Ancak bütün şantiyelerde aynı uygulama bulunmamaktadır.
■ Yine her şantiyede olmamak kaydıyla, bazı şantiyelerde taşeron firma çalışanlarına dönüşümlü mesai sistemi uygulandığı görüldü. Yine bazı şantiyelerde kritik olmayan imalatların tamamen durdurulduğu tespit edildi.

İŞSİZLİK VE ÜCRETSİZ İZİN
Salgın sırasında işkolunda yaşanan en önemli sorununun işten çıkarma ve ücretsiz izin olduğunun altı çizilen açıklamada "Pek çok şantiye, taşeron firma büro ve saha çalışanlarını ya işten çıkartmıştır ya da ücretsiz izne ayırmıştır. Henüz bu yola başvurmayan firmalar mevcut olsa da, edinilen bilgiye göre firmalar daha fazla dayanamayacak ve işten çıkarma ve ücretsiz izne ayırma yakın zamanda başlayacaktır. Şu güne kadar 15 bin civarında inşaat işçinin işten çıkarıldığı, bir kısmının memleketlerine dönebildiği, kentler arası seyahat yasaklandığı için pek çok işçinin İstanbul'da yaşamaya devam ettiği, ancak geçim ve barınma sorununun devam ettiği bilinmektedir" denildi.

Zaten ağır bir krizle karşı karşıya bulunan inşaat sektörünün salgının yol açtığı yeni krizi atlatmasının mümkün olmadığına işaret edilen açıklamada şöyle denildi "İşverenler krizi, daha önce defalarca görüldüğü üzere çalışanlarını mağdur ederek aşmaya çalışacaktır. Krizin yükünün ücretlere de yansıması kaçınılmaz olacaktır. Devletin bu noktada devreye girmesi, sosyal devlet olmanın gereğini yerine getirmesi, firmalara yaptırım uygulaması gerekirken bu doğrultuda adım atılmadığı, salgının başlamasından bugüne pek çok çalışanın işsiz kaldığı, ücretsiz izne çıkarıldığı bilinmektedir. Kaldı ki inşaat işkolunda kayıt dışı çalışanların sayısı hayli yoğundur. Bunlar için nasıl bir düzenleme getirilip getirilmeyeceği ise belli değildir" denildi. 

ÜCRETSİZ İZNE ÇIKARILAN ÇALIŞANLAR İÇİN ÖNERİLEN ÜCRET AÇLIK SINIRININ BİLE ALTINDA
Taslak halindeki düzenlemede ücretsiz izne çıkarılanlara günlük 39, yani aylık 1177 lira verilmesi öngörüldüğü hatırlatılan açıklamada şu ifadelere yer verildi; "Bu noktada belirtmek istiyoruz ki tespit edebildiğimiz kadar bazı inşaat firmaları ya da taşeron firmalar mühendisler de dahil pek çok çalışanını ya işten çıkarttı ya da ücretsiz izne ayırdı. Adı geçen taslağın yasalaşma sürecinde mutlaka geriye dönük hükümler yer almalıdır. Taslağın işverenlere hiçbir yükümlülük getirmediği, aksine ellerini rahatlattığı ayrıca dikkat çekmiştir. İkincisi ücretsiz izne çıkarılan çalışanlar için önerilen ücret açlık sınırının bile altındadır. Bu, "virüsten ölme ama açlıktan öl" demektir. Taslağın bu haliyle kabul edilmesi mümkün değildir. Açık yasal düzenlemeye rağmen Kısa Çalışma Ödeneği'nin neden uygulanmadığı ise merak konusudur. Bu konuyla ilgili önemli bir nokta kimsenin zorunlu olarak ücretsiz izne çıkartılmayacak olmasıdır. Bu kazanılmış bir haktır. Belli ki taslak bu hakkı ortadan kaldıracaktır."

PROJE BÜROLARINI DESTEKLEYECEK ÖNLEMLER ALINMALI
Pek çok inşaat mühendisinin proje bürolarında çalıştığına dikkat çekilen açıklamada "Pek çok meslektaşımız ya büro kendisinindir ya da bürolarda birkaç mühendis çalışmaktadır. Hijyen ve sosyal mesafe konusunda sıkıntı yaşamayan bürolar bugün bir başka sorunla karşı karşıyadır. İnşaat işkolu uzun zamandır kriz içindedir. İnşaatın yarattığı ekonomik değer özellikle belli başlı firmalarda toplanmakta, diğerleri ise sadece ayakta kalmaya çalışmaktadır. Virüs salgını sektörümüzü böyle bir ortamda bulmuştur. Salgının yol açtığı etkiler kısa sürede açığa çıkmış, bırakalım yeni iş almayı proje büroları işyeri kiralarını bile ödeyemeyecek duruma kadar gerilemiştir. Kamu idaresi proje bürolarını destekleyecek önlemleri mutlaka almalıdır. Kira yardımından vergi muafiyetine kadar verilecek destek, daha ne kadar süreceği belli olmayan olağanüstü dönemi daha az hasarla atlatılmasını sağlayacaktır" denildi.

ŞANTİYELER BELİRLİ BİR SÜRE KAPATILMALI
İşe devam eden ancak önlem almayan ya da yasak savma babında kimi önlemlerle yetinen bir şantiyede, işçilere "çalışırken virüs kaparsam sorumluluk bana aittir" şeklinde taahhüt imzalatılmasının ülke tarihinde kara bir sayfa olarak yerini alacağı vurgulanan açıklamada son söz olarak şu ifadelere yer verildi: "İnşaat, nasıl ki işçi sağlığı ve iş güvenliğiyle ilgili sorunlu işkollarının başında geliyorsa, salgın başladığından bu yana açığa çıktı ki korunmasızdır, virüsün yaygınlaşmasına açıktır. Bazı işverenler kısmi önlem almış olsa da, işe devam edilmesi, önlemleri etkisiz kılmaktadır. Şantiyeler virüs açısından tehlike yaratmaktadır. Binlerce mühendis ve işçi sağlıksız koşullarda çalışmaktadır. Ne yazık ki şantiyelerin durumu hiçbir şekilde gündeme getirilmemektedir. Siyasi erkin ivedilikle şantiyelerdeki mevcut durumu kavramalı ve belirli bir süre kapatma yoluna gitmeli ancak aynı zamanda çalışanların hak kaybına yol açmayacak düzenlemeler getirilmelidir."