EMEK

Ender Çelikel yazd� | Berlin 1 May�s 1929: Wedding barikatlar�

ENDER ÇEL�KEL
27 Nisan 2024 Cumartesi

Almanya tarihinde, 1929 y�l�nda 1 May�s ilk kez yasakland�. En büyük 1 May�s katliam� gerçekle�ti. Hükümette hala kendini "sosyalist" diye nitelendiren SPD vard�. SPD'li "eski yolda�lar" Hermann Müller �ansölye, Carl Severing �çi�leri Bakan� ve katliam� yöneten Karl Zörgiebel de emniyet genel müdürüydü.

Dünyan�n birçok ülkesinin tarihinde kana bulanm�� 1 May�s'lar vard�r. Az ki�i hat�rlar veya bilir; bu ülkelerden bir tanesi de Almanya'd�r. Katliam�n faili ne Bismarck ne de Wilhelm'dir. Hitler de de�ildir. Fail sosyaldemokrat SPD'dir.

Marx ve Engels'in kurucusu say�ld�� ve manevi liderli�ini yapt�� Alman sosyaldemokrasisinin tarihi ibretliktir. Avrupa'n�n en güçlü i�çi s�n�f� partisinin nas�l hainle�ti�inin, burjuvala�t��n�n tarihidir.

Alman sosyal demokrasisi (SPD), Engels daha hayattayken siyaseten sa�a kaymaya ba�lam��t�. Fazla sürmedi. SPD, birinci emperyalist payla��m sava��n�n arifesinde i�çi s�n�f�na ve marksizme ihanet etti. "Vatan savunmas�" ad� alt�nda emperyalist sava�� destekledi. Sava��n bitiminde, Prusya imparatorlu�unun y�k�nt�lar� aras�nda yükselen sosyalist cumhuriyet ça�r�s�na kar�� burjuva cumhuriyeti ilan etti. ��çi s�n�f�n� burjuvazinin pe�ine tak�p, Weimar Cumhuriyeti'nin kuruculu�unu
üstlendi.

Alçalman�n, ihanetin s�n�r� yoktu. 1918-1919, 1921 ve '23 devrimlerinin ve ayaklanmalar�n�n bast�r�lmas�nda SPD ba�rolü oynad�. Almanya Komünist Partisi'nin (KPD) öncülü olan Spartakistler'in önderleri Rosa Luxemburg ve Karl Liebknecht'in öldürülmesinin emrini veren, binlerce komünistin katlinden sorumlu ki�i SPD'li Gustav Noske'ydi.

Almanya birinci emperyalist payla��m sava��n�n kapitülasyonlar� alt�nda, eziliyordu. Halk derin bir yoksullu�un k�skac�ndayd�. Ekonomik kriz siyasi krizi derinle�tiriyordu. Sa�da fa�ist NSDAP geli�irken i�çi s�n�f� içerisinde KPD sivriliyordu.

Alman i�çi s�n�f�n� hala domine eden SPD hükümetteydi; burjuvazinin ve onun devletinin temsilcili�ine soyunmu�tu. Öyle ki KPD'yi Nazilerden daha büyük bir tehdit olarak görüyordu. Berlin'de özellikle Nazilerin her türlü yürüyü�üne ve eylemine göz yumarken, komünistlerin faaliyetlerini engelliyordu. SPD, i�çi s�n�f�n�n KPD'ye yöneli�ini durdurmak amac�yla sosyaldemokrat gazetelerde komünistlere kar�� yalan ve iftira kampanyalar� yürütüyordu. ��çileri KPD'ye kar�� k��k�rt�yordu.

1929 y�l�n�n 1 May�s'�na do�ru yalan ve iftira kampanyalar� h�z kazand�. SPD Nazilerin "komünist tehdit" söylemini kullanarak komplo teorisi üretti. Buna göre, KPD silahlan�yordu, kan ak�tacakt�. "Bol�evik darbe" yapacakt�. SPD 1 May�s'ta ve i�çi sendikalar�nda kontrolü KPD'ye kapt�rmamak için her yolu deniyordu. Gerekirse 1 May�s'� yasaklayarak, katliam ve y�k�ma bile ba�vuracakt�. Bunun zeminini haz�rl�yordu.

Klaus Neukrantz, "Barikkiaden am Wedding (Wedding Barikatlar�-Yordam Yay�nlar�) roman�nda 1 May�s 1929 katliam�n� ve i�çilerin direni�ini anlat�yor. Yazar �öyle der: "...ne burada anlat�lan ki�ilerin ne de onlar�n eylem ve davran��lar�n�n bir 'icat' ürünü oldu�unu, Gosslin Caddesi'nde 1919'un May�s günlerinde ya�anan gerçek olaylardan al�nd��n� belirtmek isterim."

Wedding Barikatlar� 1 May�s katliam�ndan hemen sonra yaz�lm�� ve 1931'de yay�mlanm��t�r. (Çok geçmeden de yasaklanm��t�r) Roman�n yazar� Klaus Neukrantz da KPD'li bir komünist devrimcidir. Muhtemelen kendisi de Berlin Wedding'deki 1 May�s'a kat�lm��t�r ama güvenlik nedeniyle bunu belirtmemi�tir. Nitekim 1933 y�l�nda, iktidara gelen Naziler, Klaus Neukrantz'� da tutuklarlar. Nice komünist gibi Wedding Barikatlar�'n�n yazar� da toplama kamp�nda katledilir. Cenazesi dahi bulunamaz.

WEDD�NG BAR�KATLARI
��çilerin ya�am ko�ullar�, 1929 y�l�n�n Almanya's�nda içler ac�s�d�r. ��çiler a��r �artlarda gece geç saatlere kadar kar�n toklu�una çal��rlar. Kiralar�n� ödeyemezler, evlerinden kovulurlar. Darac�k kirli dairelerde bir sürü insan ya�ar. Giyecek üst ba�lar�, yatacak yataklar� dahi yoktur. Bir parça ekmek ve bir yudum kahveyle günü idare ederler. Çocuklar açl�ktan hastalan�r. "Büyük ve aç Berlin'de, en çok çocu�un en sefil halde ya�ad�� cadde buras�d�r" der Klaus Neukrantz.

Buras� Wedding'dir. Nam� de�er "K�z�l Wedding". Wedding ve çevresi adeta "kurtar�lm�� bölge"dir. KPD burada her mahalle, fabrika ve sokakta örgütlüdür. Her mahallenin bir gazetesi "Wedding Emekçisi), her soka��n bir hücre örgütlenmesi ve siyasi lideri vard�r. ��çiler geç saatlere dek çal��t�ktan sonra i�çi toplant�lar�na kat�l�rlar. Mahalledeki siyasi sorumlunun evindeki mütevaz� yatak odas� toplant� odas�d�r. ��çiler buraya "K�z�l Oda" derler. Bir birahane/lokanta olan "K�z�l Bülbül" ise dernek i�levi görür.

Sosyaldemokratlar�n gazetelerinde komünistlere yönelik iftiralar, yalanlar ve 1 May�s'�n yasaklanaca�� f�s�lt�lar� Wedding'in temel gündemidir. Alman i�çi s�n�f� içerisindeki yar�lma Berlin nezdinde 1 May�s tart��malar�na da yans�r. Ama SPD'nin 1 May�s'a günler kala "bar��n, huzurun ve demokrasinin korunmas� için" 1 May�s'� yasaklamas�na SPD'li i�çiler bile inanmakta zorlan�rlar.

KPD, hükümetteki SPD'nin yasa��na ra�men 1 May�s'ta meydanlara, sokaklara ç�kma karar� al�r. KPD'li yetkili bir komünistin K�z�l Bülbül'de yapt�� konu�ma SPD'nin gerçek yüzünü, onun bugünkü politikalar�n� ve i�levini çözümlemesi bak�m�ndan hala günceldir.

"Sava�tan sonra yolda�lar 1 May�s kutlamas� ola�an hale geldi. ��çiler bir imparatordan kazand�klar�n� bir cumhuriyete kaybedecek de�iller ya! Ama bu sefer de ne gördük? SPD, bu kapitalist cumhuriyetin ve devlet ayg�t�n�n önemli bir parças�na evrilmi�ti art�k. Almanya'daki siyasi de�i�imlerin ba�lamas�ndan hemen sonra nas�l ki Noskeli SPD ve Kara �mparatorluk Ordusu kanlar� döke döke i�çileri bast�rd�ysa, ayn� SPD Alman sanayisinin yeniden in�as� döneminde de polisin görevini üstlenerek yine i�çi kitlelerinin ezilmesine hizmet etti, zira ancak i�çilerin sömürülmesiyle �irketler konumlar�n� bir istikrara kavu�turabilirdi. Sava� sonras� olan bitenlerin tümüne bakt��m�zda sosyaldemokrat i�çiler de kabul etmeliler ki, kapitalistler her önemli dönüm noktas�nda huzur ve düzen tekrar sa�lam ve i�çilerin kazand�klar� az say�daki önemli ba�ar�lar�n� ekonomik ve sosyal alanda geri alma i�ini hep SPD'ye yüklediler. Bunun için de sadece Ebert'in* sekiz saatlik i� gününü fiilen ortadan kald�ran yetki kanununa bakmak yeterlidir. Alman sermayesi için Ebert, sava� öncesi bütün imparatorlu�un yapt��ndan daha fazlas�n� yapt�: "Varl�klar�n� kurtard�!"

1 May�s haz�rl�klar� ola�an seyrinde sürerken SPD hükümeti ve Alman devleti katliam ve özellikle de Wedding'i cezaland�rma planlar�na ba�lar. ��çilere, komünistlere, Wedding'e kar�� kullanmak için özel olarak muhafazakar, sa�c� bölgelerin subaylar�n� ve polislerini Berlin merkezine sevk ederler. Berlin'de ve hatta bütün Almanya'da herkes tedirginlik ve merak içerisinde 1 May�s'ta ne olaca��n� bekler.

1 May�s sabah� yoksul Wedding'de bayram�n, mücadele gününün heyecan�, sevinci, co�kusu vard�r. Bütün yoksul i�çi evlerinin pencerelerinden k�z�l kuma� parçalar� sallan�r. Yoksul kad�n ve erkek i�çiler en güzel k�yafetlerini giyerler. Beyaz gömleklerine k�z�l kurdeleler takarlar. K�z ve erkek çocuklar� süslenmi�ler, ellerinde y�ld�zl� ka��ttan bayraklarla, anne ve babalar�yla birlikte "K�z�l Muhaf�zlar" ve "Enternasyonal" mar�lar�n� söylerler. Wedding halk� k�z�l bir nehir gibi "K�z�l Bülbül"ün önüne akar. 1 May�s ba�lar...

Wedding'i ku�atmaya al�p, sokaklarda tuzaklar kuran polis i�çilere, Wedding halk�na vah�ice sald�r�r. "Kahrolsun sosyal fa�ist açl�k rejimi" slogan�n� atan i�çiler direnirler. Yeniden ve yeniden topla��rlar. Caddeleri bo�altmazlar, kortejleri yeniden olu�tururlar. Polisler bu kez silaha ve bombalara sar�l�rlar. Panzerler de devreye girer. ��çi evlerinin pencerelerinde as�l� olan k�z�l bayraklara bile ate� edilir. Ya�l�lar, kad�n çocuk herkes kur�unlar�n hedefi olur. ��çiler yine de geri ad�m atmazlar. Her ev, her bina bir direni� oda�� olur. Barikatlar kurulur. Halk 1 May�s'�n �an�na yak��r halde birlik ve dayan��ma içerisinde mücadele eder. Ba�ka semtlerden i�çiler deste�e gelirler. Wedding art�k 1 May�s 1929'un merkezidir.

Wedding direni�i 3 May�s'� 4 May�s'a ba�layan geceye kadar devam eder. Polis ancak sinsice bir planla barikatlar� a�ar ve katliam yapar. SPD'li emniyet müdürü soka�a ç�kma yasa�� ilan eder. Evlerinin pencerelerinden d��ar� bakmak dahi yasaklan�r. Gözalt�na al�nan i�çilere ve komünistlere a��r i�kenceler yap�l�r.

1 May�s 1929'da 19'u Wedding barikatlar�nda olmak üzere Berlin genelinde toplam 33 i�çi hunharca katledilir. Yüzlercesi yaralan�r. Sosyaldemokrat ve burjuva gazeteler ortakla��rlar; komünistleri "silahl� isyana kalk��mak"la suçlarlar. ��çiler sosyaldemokratlar�n yalan ve iftiralar�na inanmazlar. Wedding ve KPD bu direni�ten güçlenerek ç�kar.

1933'te, sosyaldemokratlar�n da yol vermesiyle, Nazilerin iktidara gelmesi sonucu Almanya'da bir dönem kapan�r. Fakat SPD'nin Wedding dü�manl�� geçmez. �kinci dünya sava��ndan sonra Wedding "yeniden imar etme" ad� alt�nda komple y�k�l�r. Wedding'in komünist kimli�inin haf�zalardan silinmesi amac�yla Goslin civar� yeni ba�tan in�a edilir. Dönemin SPD'li Belediye �n�aat Komisyonu Ba�kan� Walter Nicklitz, Wedding'e duydu�u kini �öyle ifade eder: "Berlin'de, sald�rgan bol�evikli�in göz koydu�u, bozunman�n çekirde�iydi."

Wedding'den eser b�rak�lmad� geriye. Ama Wedding'in k�z�l ruhu hala dolan�yor orada. �an olsun 1 May�s'a ve onu yaratan emekçi ellere!

"Sol, sol, sol, sol! Zörgiebel polisine ra�men!
Sol, sol, sol, sol! An�yoruz 1 May�s'�
Kanl� yüzünü egemen s�n�f�n,
Unutmaz K�z�l Wedding,
Kepazeli�ini de SPD'nin!"
(K�z�l Wedding �ark�s�ndan)

*Friedrich Eber (SPD), burjuva Wemiar Cumhuriyeti'nin ilk (1919-1925) �ansölyesi.

Ender Çelikel yazd� | Berlin 1 May�s 1929: Wedding barikatlar�

�lgili Haberler