KADIN

D�SK, KESK, TMMOB ve TTB'li kad�nlar: Bedenimize ve eme�imize yönelik yeni sömürü biçimine asla r�za göstermiyoruz

HABER MERKEZ�
6 Nisan 2020 Pazartesi

Koronavirüs salg�n� ile mücadele kapsam�nda "evde kal" ça�r�lar�n�n ard�ndan kad�na yönelik �iddet ve kad�n eme�inin sömürüsünün artt��na dikkat çeken D�SK Kad�n Komisyoun, KESK Kad�n Meclisi, TMMOB Kad�n ve TTB Kad�n Hekimlik ve Kad�n Sa�l�� Kolu, "pandemi sürecinde kad�nlara yönelik olu�an yeni sömürü biçimine asla r�za göstermeyece�iz" dedi.

D�SK Kad�n Komisyonu, KESK Kad�n Meclisi, TMMOB Kad�n ve TTB Kad�n Hekimlik ve Kad�n Sa�l�� Kolu, salg�nla mücadele kapsam�nda kad�nlar�n haklar� ve sa�l�klar� konusunda ya�anan geli�melere ili�kin aç�klama yapt�.

'KADIN BEDEN�, EME�� ve SA�LI�I ÜZER�NDEK� BASKI VE SÖMÜRÜ YEN�DEN ÜRET�L�YOR'
Koronavirüsün tarihsel olarak yüzy�lda bir görülen, büyük y�k�ma yol açan pandemilerden biri olarak gündemdeki yerini korudu�u kaydedilen aç�klamada, �unlar belirtildi: "Sava�, ekonomik kriz, deprem, salg�n hastal�k gibi ola�and�� durumlar ba�ta ya�am hakk� olmak üzere sa�l�k, beslenme, bar�nma, çal��ma, e�itim, ula��m gibi temel insan haklar�na ili�kin hak kay�plar�n� artt�rmaktad�r. Yoksullar, mülteciler, kad�nlar ve çocuklar bu süreçlerden en çok etkilenen kesimlerdir. Ola�and�� durumlarda ortaya ç�kan sorunlar ve al�nan önlemler, ola�an dönemlerde de varl��n� sürdüren toplumsal cinsiyet e�itsizli�inden kaynakl� sorunlar� katmerle�tirmekte; ba�ta kad�na yönelik �iddet olmak üzere kad�n bedeni, eme�i ve sa�l�� üzerindeki bir dizi bask� ve sömürü politikas�n� yeniden üreten bir etken olarak gündeme gelmektedir."

'�ZOLE KALMAK SINIFSAL OLDU�U KADAR C�NS�YET E��TS�ZL�� SORUNUDUR'
Salg�nla mücadelenin, virüsün yay�lmas�n�n ancak izolasyon ve fiziksel mesafelenme ile "evde kalarak" önlenebilece�i ifade edilerek, "Ne var ki, temel sa�l�k hakk� çerçevesinde, izole olarak kalabilmek, bir s�n�fsal sorun oldu�u kadar cinsiyet e�itsizli�i sorunudur. Evde kalmak biz kad�nlar için tüm bak�m yükünün kad�nlar�n omzuna y�k�lmas�, hane içi eme�in görünmez k�l�nd�� geleneksel toplumsal cinsiyet rollerini kabullenmek anlam�na gelmemelidir" denildi.

Salg�n sürecinde örgütlenmesi gerekli zorunlu hizmet ve üretim ko�ullar�nda olu�an sorunlar�n da "cinsiyetli olarak" somutla�t��n�n görüldü�ünü dikkat çekilen aç�klamada, �unlar s�raland�:

1. A��rl�kl� olarak güvencesiz ko�ullarda çal��an kad�nlar�n salg�n süresince ücretsiz izne zorlanma yahut i�ten ç�kar�lma tehdidi gibi sorunlar� daha da artmaktad�r. Binlerce kad�n i�ten ç�kar�lmamak için çal��maya devam etmek ve sa�l�k haklar�ndan vazgeçmek zorunda b�rak�lmaktad�r. Kad�n eme�inin daha yo�un oldu�u alanlarda (hizmet sektörü gibi) i� yerlerinin kapanmas�yla birlikte kad�nlar ücretsiz izne zorlanm��, gelirden yoksun k�l�nm�� ya da i�ten ç�kar�lm��t�r. Salg�n sürecinde çal��maya devam etmekte olan market çal��anlar�n�n yükü a��r� ölçüde artm��, özellikle kad�n i�çiler sahip olduklar� çal��ma kapasitelerini zorlayacak biçimde çal��mak durumunda kalmaktad�rlar. Salg�n süresinin belirsizli�i göz önüne al�nd��nda, bu sorunlar�n giderek daha da yak�c� hale gelece�i aç�kt�r. Bu nedenle, her �eyden önce, virüsün bula�mas�n� engellemek ve salg�n�n yay�lma h�z�n� dü�ürmek amac�yla temel ve zorunlu hizmetler ve üretimler haricinde üretim durdurulmal�d�r. Bunun yan� s�ra, temel ve zorunlu hizmetlerde çal��anlar için i� güvenli�inin, sa�l�k ve hijyenin sa�land�� çal��ma ko�ullar� olu�turulmal�d�r. �ster kamu kurumunda ister özel sektörde çal��an tüm kad�nlara i� güvencesi verilmelidir.

2. Türkiye'de süregelen ekonomik kriz, salg�n krizi ile birlikte daha da derinle�mi�tir. Kriz ko�ullar� i�sizli�i, hane gelirinin göreli yahut mutlak olarak dü�mesini ve beraberinde yoksulla�may� getirmektedir. Kriz dönemlerinde, kad�nlar hem i�ten ç�kar�lmalarla hem de kriz etkilerinin ötelenmesinde ucuz i�gücü ve/ya ücretsiz emekçiler olarak çal��maya zorlanarak kriz dönemlerinin en a��r bedellerini ödemektedirler.

Ekonomik kriz ve sa�l�k krizi nedeniyle i�ten ç�kar�lmak, ücretsiz izne zorlanmak gibi bedeller ödemek istemiyoruz. �ster kamu kurumunda ister özel sektörde çal��an tüm kad�nlara i� ve gelir güvencesi verilmelidir. Kad�nlar, sa�l�k hakk� ile çal��ma hakk� aras�nda seçim yapmak gibi bir ikilemde b�rak�lmamal�d�r. Hem ekonomik güvence taahhüt edilmeli, hem de sa�l��m�z� korumak için gerekli tüm ko�ullar üretilerek, bir an evvel uygulamaya konulmal�d�r.

3. Sa�l�k sektörü, pandemi dönemlerinde en ön safta çal��ma zorunlulu�u olan ve en fazla hastal�k riski ta��yan alanlar�n ba��nda gelmektedir. Bu alanda çal��anlar�n 2/3'sinden fazlas�n� kad�nlar�n olu�turdu�u göz önünde bulunduruldu�unda pandeminin sa�l�k çal��an� kad�nlar aç�s�ndan ta��d�� riskleri ve kad�n eme�i üzerindeki olumsuz etkilerini öngörmek zor olmayacakt�r. Pandemi dönemlerinin bilinen bir uygulamas� olarak y�ll�k izinlerin ertelendi�i bu günlerde çal��mak zorunda olan bütün kad�n sa�l�k çal��anlar�n�n, mesleki risk olan bula� ve hastal�k riskine kar�� yeterli ki�isel koruyucu donan�m�n sa�land��, yayg�n bula� riskine kar�� gerekli testlerin belirli aral�klarla tekrarland��, stres ve yo�un çal��ma temposunda tükenmi�lik ya�anmas�n� önlemek için çal��ma saatlerinin yeniden düzenlendi�i, yeterli dinlenme ve bar�nma ortamlar�n�n yarat�ld��, çal��ma mekanlar�n�n kad�nlar�n gereksinimleri dikkate al�narak donat�ld�� ko�ullarda çal��mas� vazgeçilmez önem ta��maktad�r. Öte yandan sa�l�k alan�nda kad�nlar ya kendilerinin ve çocuklar�n�n sa�l��n� tehlikeye atarak çal��mak ya da ücretsiz izin alarak geçinme sorunlar�yla bo�u�mak ikilemiyle kar�� kar��ya b�rak�lmaktad�r. Nitekim pandemi döneminde Sa�l�k Bakanl�� taraf�ndan yay�mlanan 18.03.2020 tarih ve 60438742-929 say�l� Genelgede, süt izninde olanlar�n talepleri do�rultusunda ücretsiz izin kulland�r�laca�� belirtilmi�tir. Ayn� genelgede, çal��an e�lerin her ikisinin de Sa�l�k Bakanl�� personeli olmas� halinde, kamu sa�l�k hizmetinin sürdürülebilirli�ine yönelik gerekli tedbirlerin al�nmas� kayd�yla, okul öncesi ve ilkö�retimde çocu�u bulunan çal��anlara kad�n çal��ana öncelik verilmek kayd�yla y�ll�k izin verilece�i belirtilmektedir. Kad�na biçilen geleneksel toplumsal cinsiyet rollerinin yans�mas� olan bu düzenleme ile ücretli izin yerine y�ll�k iznin kulland�r�lmas�, kamusal bir hak olan y�ll�k iznin gasp edilmesidir.

Kad�n sa�l�k çal��anlar�n�n talepleri kar��lanmal�, süt izninde olan kad�nlar ücretli idari izinli say�lmal�, ola�and�� dönemde al�nan izinlerin y�ll�k izinden say�lmas� uygulamas�na son verilmeli, kamu ve özel ta�eron �irketlerinde çal��an tüm sa�l�k çal��anlar� ayn� haklardan yararlanmal�d�r.

4. "Evde kalmak" kad�nlar için i� yükünün ve emek sömürüsünün artmas� anlam�na gelmektedir. Bu çerçevede, virüsle mücadele etmek için önerilen detayl� hijyen ko�ullar�n� sa�lamak; okullar�n kapat�lmas�na ek olarak 65 ya� üstündeki ki�iler ve büyük ço�unlu�u çocuk olan 20 ya� alt� ki�ilere uygulanan evden ç�kma yasa�� ile birlikte kad�nlara özgü bir görevmi� gibi addedilen ev içi bak�m sorumluluklar�n� yerine getirmek, e�/sevgili, çocuk, bak�ma muhtaç ya�l�lar�n bak�m� ile ilgilenmek; hane halk�n�n temizlik, yemek, çama��r, ütü vb. artan ev i�lerini yapmak kad�nlara yüklenmektedir. Sonuç olarak, kad�nlar�n görünmez emeklerini ve ev içi cinsiyetçi emek sömürüsünü daha da artt�rmaktad�r. 65 ya� üzerinin kritik durumu ve soka�a ç�kma yasa��, ailelerin çocuk bak�m�ndaki temel sosyal deste�ini ortadan kald�rm�� durumdad�r. Bu nedenle, zorunlu sektörlerde çal��s�n çal��mas�n, kad�nlar�n "ebeveyn tükenmi�li�i sendromu" ile kar�� kar��ya kalabilecektir. �çinden geçti�imiz ko�ullar�n ruh sa�l��m�z� da olumsuz etkiledi�i, endi�e, kayg�, korku, panik, depresyon gibi psikolojik sorunlara sebep oldu�u aç�kt�r.

Kad�nlar bir yandan kendi ruh sa�l��n� korumaya çal��rken, bir yandan da onlardan hane üyelerini sakinle�tirmesi ve pandeminin yol açt�� psikososyal sorunlar için "tampon" olmas� beklenmektedir.

Bu ba�lamda ev içindeki yüklerin kad�nlar�n üzerine y�k�lmas�na ve artan cinsiyet e�itsizli�ine kar�� ç�k�yor; sadece pandemi ko�ullar�nda de�il ola�an dönemlerde de ev i�lerinin zaman ve emek aç�s�ndan erkeklerle e�it payla��m�n� savunuyoruz. Kamu-özel ayr�m� olmaks�z�n, zorunlu hizmet ve üretim alan�nda çal��an ebeveynlere dönü�ümlü ve e�it olarak ücretli izin verilmeli; çocuklar�n� yaln�z büyüten ebeveynlere salg�n süresince ücretli izin hakk� tan�nmal� ve/ya uygun ko�ullar yarat�labiliyorsa evden çal��ma biçimleri formüle edilmelidir.

5. "Evde kalmak" ev içi �iddeti ve istismarlar� artt�rmaktad�r. Evlerin, kad�nlar için hiçbir zaman "mutlak güvenli" yerler olmad�klar�n�, aksine Birle�mi� Milletler raporlar�nda da belirtildi�i gibi "kad�nlar için en tehlikeli yerler" olduklar�n� biliyoruz. Bu salg�n sürecinde de, "evde olmak" bir sa�l�k tedbirinin zorunlu hali iken kad�nlar kendilerine �iddet uygulayan erkeklerle bir arada ya�amaya zorlanmakta, bu "evlerde" daha çok psikolojik �iddete, cinsel �iddete ve fiziksel �iddete maruz kalmaktad�rlar. Nitekim son günlerde kad�n dan��ma merkezlerine ve acil yard�m hatlar�na yap�lan ba�vurular�n h�zla ve ciddi oranda artt�� bildirilmektedir. Bianet'in 1 Mart 2020 – 1 Nisan 2020 döneminde Türkiye'de bas�na yans�yan haberlerden derledi�i verilere göre de erkekler en az 25 kad�n� öldürmü�, en az 46 kad�na �iddet uygulam��, 83 kad�n� seks i�çili�ine zorlam��, en az on kad�n� taciz etmi�, 23 çocu�a cinsel istismarda bulunmu�tur. Öte yandan pandemi döneminde �iddete u�rayan kad�nlar�n ilgili birimlere ba�vurmakta çe�itli �ekillerde zorluklarla kar��la�t�klar� ve yard�m isteyemedikleri de bilinen bir gerçektir. Evde kalma zorunlulu�u; kad�nlar�n uygulanan �iddetten uzakla�ma olanaklar�n� ortadan kald�rmakta, �ikayet etmek ve �iddeti belgelemek için sa�l�k kurulu�lar�na ba�vurusunu geciktirmekte ya da yok etmekte, artan bula� riski nedeniyle sa�l�k kurulu�lar� ve adliyelerde acil gereksinim d��ndaki ba�vurular�n ertelenebilece�i gerekçesiyle �iddet uygulayan erke�in evden uzakla�t�r�lmas� ve sa�l��n� koruyamamas� endi�eleri kad�n�n ba�vurudan vazgeçmesini kolayla�t�rmakta, bu �iddete tan�kl�k eden ya da cinsel/fiziksel istismar gören çocuklar�n da sürekli travma ya�amas�na neden olmaktad�r. Sonuç olarak bilinen ve kay�tlara geçen �iddet olgular� buzda��n�n görünen yüzünü olu�turmakta, kapal� kap�lar�n ard�nda kad�nlar �iddetin her türüyle ya�amak zorunda kalmakta ve seslerini duyuramamaktad�r.

Pandemi döneminde �iddetin önlenmesine yönelik politikalar daha etkin olarak uygulamaya konulmal�, �iddete maruz kalan kad�nlar sa�l�k hizmetlerinden ve adli hizmetlerden etkin biçimde yararlanmal�d�r. �iddet ba�vuru hatlar� etkin olarak kullan�labilir olmal�; ortak kullan�lan �iddet hatlar�n�n pandemi nedeniyle me�gul edilebilece�i dikkate al�narak kad�na yönelik �iddet için özel hatlar olu�turulmal�, online ba�vuru olanaklar� yarat�lmal�, pandemi nedeniyle evde kapal� ortamda �iddet gören kad�n�n bildirimde bulunmas�n�n olanaks�z olabilece�i ko�ullar göz önünde bulundurularak üçüncü ki�ilerin �ikayet duyurular� de�erlendirmeye al�nmal�d�r. Bu ola�and�� dönemde kad�na yönelik �iddetin belgelenmesi, tedbir karar� al�nmas� ve dava aç�lmas� a�amalar�n�n her birinde adli süreçlerin sa�l�kl� olarak i�letilmesi önem ta��maktad�r; mahkemelerin aile içi �iddetle ilgili dosyalar� öncelikle görü�mesi konusunda düzenleme yap�lmal�d�r. Bu süreçte, s��nma evleri art�r�lmal�, yeni s��nma evleri olu�turulana kadar kamuya ait konukevleri, lojman vb. tesisler ile özel sektöre ait konaklama alanlar� �iddete u�rayan kad�nlar için s��nma evi olarak kullan�ma aç�lmal�d�r. �iddet uygulayan erke�i evden uzakla�t�rma uygulamas� devam etmelidir.

6. Sa�l�k için evde kalmak adaleti engellememelidir. Covid 19 salg�n�na ili�kin tedbir almak için infaz yasas�nda yap�lacak de�i�iklik kapsam�nda cinsel istismar suçlular�na af anlam�na gelen bir yasal de�i�iklik de gündeme gelmi�tir. Covid19 salg�n�ndan yararlanarak, siyasal iktidar�n kad�n katillerini, istismarc�lar�n� serbest b�rakma, aklama giri�imleri kabul edilemez.

Hâkimler ve Savc�lar Kurulu'nun (HSK), 6284 say�l� kanunun 11. Maddesini ask�ya alan "tedbir kararlar�n�n yükümlülerin koronavirüs kapsam�nda sa�l��n� tehdit etmeyecek �ekilde de�erlendirilmesi" biçimindeki karar� derhal geri çekilmelidir. Cinsel istismarc�lar�n aff�, infaz yasas�ndaki de�i�iklik kapsam�ndan ç�kar�lmal�d�r. 6284 say�l� etkili bir biçimde uygulanmal� ve kad�na yönelik artan �iddete kar�� acil eylem plan� olu�turularak hayata geçirilmelidir.

7. Kad�nlar�n sa�l�k hizmetlerine eri�imde ya�ad�� sorunlar bu süreçte artm��t�r. Sosyal güvenceden ve nitelikli bir sa�l�k hizmeti alabilecek gelirden yoksun, güvencesiz ko�ullarda çal��an kad�nlar sa�l�k hakk�na eri�ememektedir. Gerek virüs bula�ma riski gerekse hastanelerin virüsle mücadeleyi öne almalar� nedeniyle ba�ta �iddete maruz kalanlar olmak üzere kad�nlar�n ihtiyaç duyduklar� en temel sa�l�k hizmetlerine eri�imleri dahi mümkün olamamaktad�r. Kad�na yönelik �iddetin belgelenmesinin ya�amsal önem ta��d��, bu belgelemeyi de hekimlerin yapaca�� pandemi ko�ullar�nda da ertelenemeyecek bir konu olarak kar��m�za ç�kmaktad�r.

Özellikle kad�n sa�l��n�n korunmas� ve sa�l�k gereksinimlerinin kar��lanmas� aç�s�ndan belirleyici önem ta��yan birinci basamak sa�l�k kurumlar�nda pandemi nedeniyle ortaya ç�kan yo�unluk, kad�n sa�l�� hizmetlerinin yürütülmesinde aksamaya neden olmamal�d�r. Bu ba�lamda kad�n sa�l��na ili�kin sorunlar�n çözümü yan� s�ra aile planlamas�, gebe izlemi, do�um öncesi ve sonras� bak�m ve izlem, ana-çocuk sa�l�� hizmetleri, kronik hastal�klar�n izlemi, menapoz dönemi sa�l�k sorunlar� gibi temel hizmetlerin sürdürülmesi gerekmektedir. Kürtaj hakk�n�n suistimale u�ramamas� için gereken önlemler al�nmal�d�r. Kürtaj olmak isteyen kad�nlar dü�ük haplar� için reçete alabilmeli, yap�lacak geç dönem kürtajlar acil bak�ma dahil edilmelidir. Kad�nlar�n, sa�l�k hizmetlerine ve adli hizmetlere eri�imleri önündeki tüm engeller kald�r�lmal�, bu çerçevede ilgili kurumsal ve hukuki düzenlemeler yap�lmal�d�r. Pandemiye dair geli�tirilen politikalar�n acilen toplumsal cinsiyet e�itli�i gözetilerek yeniden ele al�nmal�d�r. Bu sürecin ne kadar devam edece�i belirsizken, bula��y� azaltmak üzere ba�vurulan yollar�n cinsiyetçi ve e�itsiz biçimde ifa edilmesine kar��y�z. Ekonomik krize eklemlenen salg�n krizinin daha da artt�rd�� kad�na yönelik her türlü �iddete kar�� kad�n dayan��mas� ya�at�r."

D�SK, KESK, TMMOB ve TTB'li kad�nlar: Bedenimize ve eme�imize yönelik yeni sömürü biçimine asla r�za göstermiyoruz

�lgili Haberler