GÜNCEL

ÖHD'den Marmara cezaevlerinde ya�anan hak ihlalleri raporu

HABER MERKEZ�
21 Nisan 2021 Çar�amba

ÖHD Marmara Hapishane Komisyonu, Marmara Bölgesi hapishanelerinde tutsaklar�n maruz kald�� hak ihlallerini raporla�t�rd�.

Özgürlük için Hukukçular Derne�i Marmara Hapishane Komisyonu, her ay Marmara Bölgesi'ndeki hapishanelerde düzenli olarak yapt�klar� ziyaretler sonucunda ya�anan hak ihlallerine ili�kin haz�rlad�klar� 3 ayl�k raporu kamuoyu ile payla�t�.

Ocak, �ubat ve Mart aylar� boyunca yap�lan ziyaretlerde hapishanelerde elde edilen sorunlar�n yan� s�ra tutuklular�n maruz kald�� hak ihlallerine de raporda yer verildi. 13 cezaevinde yap�lan ziyaretlerde en çok ya�anan hak ihlalinin Covid-19 olarak bilinen salg�n kapsam�nda al�nan önlemlerden kaynakland��na yer verildi. Raporda ayr�ca, PKK Lideri Abdullah Öcalan üzerindeki tecridin kald�r�lmas� için 27 Kas�m 2020'de ba�lat�lan süresiz - dönü�ümlü açl�k grevlerine ili�kin son durum da payla��ld�.

31 Mart 2021 tarihinde dünya genelinde tespit edilen koronavirüs salg�n�n�n cezaevindeki yans�mas�na de�inilen raporda, Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlü�ü taraf�ndan 18 �ubat 2021 tarihinde yap�lan resmi aç�klamaya göre Türkiye genelindeki 372 hapishanede 55 pozitif vaka tespit edildi�i söylendi. 372 hapishanede 240 tutuklunun salg�na yakaland��, 2 ki�i yo�un bak�mda olmak üzere toplam 33 tutuklunun hastanede tedavi gördü�ü belirtilirken, 207 tutuklunun ise hapishane ko�ullar�nda tedavi oldu�u vurguland�.

HAK �HLALLER�
Ocak ay�nda Edirne F Tipi Kapal� Hapishanesi'nde tutuklu bulunan Zerde�t Oduncu ve Mazlum Bataray'�n adliye dönü�ü ba� gardiyan�n talimatlar�yla ç�plak aramaya maruz kald��, Bak�rköy Kad�n Kapal� Hapishanesi'ne yeni sevk edilen tutuklara ç�plak arama dayatmas� yap�ld��, itiraz edilmesi halinde kad�n gardiyanlar taraf�ndan "Erkek gardiyanlar� ça��r�r�z" �eklinde tehditlerde bulunuldu�u aktar�lan raporda, tecridin yo�un biçimde ya�at�ld��na i�aret edildi. Raporda, psikolojik ve fiziksel olarak katmerle�erek devam eden tecridin, aile ve arkada� görü�lerindeki s�n�rlamalar�n yan� s�ra ortak alan faaliyetlerindeki s�n�rlamalar ile de görüldü�üne dikkat çekildi.

SA�LIK HAKKI �HLAL�
Sa�l�k hakk�ndaki tedavi engeline de de�inilen raporda, Gebze Kad�n Hapishanesi'nde pandemi gerekçesiyle acil durumlar d��nda hastane sevklerinin yap�lmad��, sevkin yap�ld�� durumlarda kelepçeli muayene dayatmas� yap�ld�� payla��ld�. Ayr�ca Mart ay� içerisinde Hacer Halil Yusuf, Hacer Arat, Ru�en Erdem, Asl� Do�an, Rojda Tursun, Beyaz Yakut, Serap Burak, Behiye Kalendero�lu, Helin Öncü, Mizgin Çiftçi, Nazime Avres, Gülistan Abdo, ve Gülizar Erman ile birlikte toplam 53 mahpusun Covid-19 testinin pozitif ç�kt��, ilaçlar�n�n verildi�i ancak iyile�meye yard�mc� ek g�da ve temiz hava ihtiyaçlar�n�n sa�lanmad��n�n alt� çizildi. Temizlik malzemeleri ve temiz suya eri�im noktas�nda da birçok hapishanede hukuksuzluk i�lendi�i belirtilen raporda "Kand�ra 1 Nolu F Tipi Hapishanesinde 3 ki�ilik bir hücreye bir ay için 1 litre s�v� sabun d��nda ba�ka bir temizlik ve hijyen malzemesi verilmedi�i taraf�m�za aktar�lm��t�r. Tekirda� 1 Nolu F Tipi Hapishanesinde temizlik malzemesi olarak haftada bir sabun verildi�i, mahpuslar�n bunun d��ndaki temizlik malzemelerini kantinden temin etmeye çal��t�� taraf�m�za aktar�lm��t�r."

AÇLIK GREVLER�
Haberle�me hakk� ihlali, mektup ve kargolar�n verilmemesi, telefon görü� s�n�rlamalar�, gazete, dergi ve kitaplar�n al�nmamas�, avukat görü�lerinin sa�lanmamas�, etkili ba�vuru hakk�n�n gerçekle�memesi, ki�i güvenli�i ve özgürlü�ü hakk�n�n tan�nmas� gibi ba�l�klara da yer verilen raporda, 147'nci gününde süren açl�k grevlerine de�inildi. Raporda, "�mral� Ada Hapishanesi'nde bulunan Abdullah Öcalan'a yönelik devam eden tecridin sonland�r�lmas� talebiyle 27 Kas�m 2020 tarihinde süresiz-dönü�ümlü açl�k grevi ba�lat�ld��, açl�k grevinin dörder ki�ilik gruplar halinde be�er günlük süreyle yap�ld�� taraf�m�za aktar�lm��t�r. Açl�k grevi yapan mahpuslara mart ay�na kadar talepleri üzerine idare taraf�ndan tuz, �eker, meyve suyu ve B1 Vitamini içeren ilaçlar�n verildi�i, ancak Mart ay�nda bu taleplerin kar��lanmad��, yine mart ay�nda açl�k grevini sonland�ran mahpuslara ise diyet yeme�i verilmedi�i, greve giren mahpuslar hakk�nda disiplin soru�turmas� ba�lat�ld�� ve disiplin cezalar�n verildi�i ayr�ca belirtilmi�tir" ifadeleri yer ald�.

'GEREKL� TEDB�RLER ALINMALI'
Raporun sonuç bölümünde ise pandemi süreci bahane edilerek tutuklular�n en temel insan haklar�n�n dahi ask�ya al�nd��na yer verilerek, "Mahpuslar üzerindeki tecrit en üst seviyeye ç�kar�lm��t�r. Yine son dönemlerde muhaliflere yönelik artan bask�lar nedeniyle tutuklamalar daha da artm��, hapishanelerdeki mahpus say�s� kapasitenin çok üzerine ç�km��t�r. Bununla do�ru orant�l� olarak mahpuslar�n maruz kald�� hak ihlalleri de artm��t�r. Bu ihlallerin ba��nda ise i�kence yasa��n�n ihlali gelmektedir. Hem ulusal hemde uluslararas� hukukta i�kence ve kötü muamele aç�kça yasaklanm��t�r. Bir ba�ka deyi�le hiçbir hal ve durumda, hiç kimseye i�kence yap�lamaz. �nsan Haklar� Avrupa Mahkemesi de hapishanelerde yap�lan ç�plak aramalara ili�kin ba�vurular� i�kence ve kötü muamele yasa��n� düzenleyen �HAS'nin 3. maddesi ba�lam�nda de�erlendirmektedir. Buna ra�men hapishanelerde ç�plak araman�n hukuka ayk�r� bir �ekilde hâlâ çok yayg�n bir uygulama oldu�u tespit edilmi�tir. Devletler, taraf olduklar� sözle�melerde yer verilen i�kence yasa��n� da göz önünde bulundurarak, ç�plak arama uygulamas�na tamamen son vermeli ve hapishanelerde i�kencenin önlenmesi için gerekli tedbirleri almal�d�r" denildi.

ORTAK FAAL�YET�N ÖNEM�
Tutuklular�n hapishane ko�ullar�nda sosyalle�ebilmesi, infaz sürelerinde sosyal ili�kilerden kopmamalar�, bedensel ve ruhsal sa�l�klar� aç�s�ndan ortak alan faaliyetlerinin büyük önem arz etti�ine vurgu yap�lan aç�klamada, "Özellikle yüksek güvenlikli hapishanelerde tutulan mahpuslar�n beden ve ruh sa�l�klar� için uzun süre veya süresiz sosyal yaln�zla�t�rmaya maruz b�rak�lmamalar� gerekmektedir. Spor, sohbet gibi faaliyetler sayesinde mahpuslar sürekli kald�klar� hücrelerin d��na ç�kmakta, 7 gün 24 saat birlikte kald�klar� s�n�rl� say�daki ki�ilerden farkl� ki�ilerle sohbet ederek sosyalle�me imkan� bulmaktad�r. Pandemi ile birlikte ba�layan süreçte mahpuslar�n ortak alan faaliyetlerinin yapt�r�lmamas� mahpuslar�n içide bulundu�u tecrit ko�ullar�n�n a��rla�mas�na neden olmu�tur" ifadelerine yer verildi.

�NFAZ YASASI
Ocak'ta yürürlü�e giren "Gözlem ve S�n�fland�rma Merkezleri ile Hükümlülerin De�erlendirilmesine Dair Yönetmelik" ile birlikte denetimli serbestlik, ko�ullu sal�verilme gibi mahpus lehine olan uygulamalarda iyi halin belirlenmesi için bir tak�m yeni kriterlerin getirildi�ine yer verilen raporun sonuç bölümünün devam�nda �öyle denildi: "Bunun ba��nda ise mahpusun ‘i�ledi�i suçtan dolay� pi�manl�k duymas�' kriteridir. Pi�manl�k; içe dönük ve ki�inin vicdan� ile ilgili olan duygusal bir tepkime halidir. Ki�inin pi�manl�k beyan�n�n samimiyeti tam anlam�yla ölçülebilmesi mümkün de�ildir. Pi�manl�k kriteri d��nda infaz�n tüm a�amalar�nda, mahpusun hapishanelerin düzen ve güvenli�i amac�yla konulmu� kurallara uyup uymad��, haklar�n� iyi niyetle kullan�p kullanmad��, yükümlülüklerini eksiksiz yerine getirip getirmedi�i, toplumla bütünle�meye haz�r olup olmad��, tekrar suç i�leme ve ma�dura veya ba�kalar�na zarar verme riskinin dü�ük olup olmad��, iyile�tirme ve e�itim-ö�retim programlar� ile spor ve sosyal faaliyetler, kültür ve sanat programlar�, ald�� sertifikalar, kitap okuma al��kanl��, di�er mahpuslar ile hapishane görevlileri ve d��ar�yla olan ili�kileri, hapishane kurallar� ile hapishane bünyesindeki çal��ma kurallar�na uyumu ve ald�� disiplin cezalar�n�n dikkate al�naca�� düzenlenmi�tir. Yine bu kapsamda kurullar mahpuslarla mülakat yapabilecek ve burada sorduklar� sorular�n cevab�na göre iyi hal de�erlendirmesi yapabilecektir. Ancak burada mahpuslara sorulacak sorular�n denetlenmesine ili�kin herhangi bir mekanizma bulunmamaktad�r. Son birkaç ayda ko�ullu sal�verilme tarihi geldi�i halde haklar�na ‘iyi halli olmad�klar�na' yönelik kararlar verilen mahpuslar�n tahliyeleri bu keyfi kararlarla engellenmi�tir. Aç�kt�r ki, hapishane idareleri yeni yönetmelik ile kendilerine verilen yetkileri kötüye kullanmaya ba�lam��t�r" diye belirtildi.

‘HAK �HLALLER� SON BULMALI'
PKK Lideri Abdullah Öcalan'a yönelik tecridin sonland�r�lmas� ve artan hak ihlallerini protesto etmek amac�yla 27 Kas�m'da ba�lat�lan süresiz-dönü�ümlü açl�k grevi eylemine de de�inilen sonuç bölümünde, "Eyleme kat�lan ki�i say�s� hapishaneden hapishaneye de�i�iklik göstersede mahpuslar ortalama iki�er-üçer ki�ilik gruplar ile be�er günlük açl�k grevi yapmaktad�r. Mahpuslar�n talebi ise; Türkiye'nin taraf oldu�u Uluslararas� Sözle�meler, Anayasa ve Ceza �nfaz Kanununda güvence alt�na al�nan temek hak ve özgürlükler do�rultusunda Abdullah Öcalan üzerindeki hukuka ayk�r� tecritin son bulmas�, Öcalan'�n ailesi ve avukatlar� ile görü�mesinin sa�lanmas�d�r. Pandemiden ötürü a��r hak ihlallerinin ya�and��, mahpuslar�n ihtiyaç duyduklar� tedaviye dahi eri�emedi�i bu dönemde açl�k grevlerinin sürmesi halinde geri dönülemez nitelikte a��r sonuçlar do�uraca�� ortadad�r. Zira salg�n sürecinde hapishanelerde artan hak ihlallerine yönelik haz�rlanan raporlardan mahpuslar�n sa�l�kl� g�daya ve ihtiyaç duyduklar� tedaviye eri�imlerinin sa�lanamamas�ndan ötürü özellikle ba��kl�k sistemlerinin zay�flad�� bilinmektedir. Pandemi ko�ullar� dolay�s�yla mahpuslar�n ba��k sisteminin dü�üklü�ü konusunda uyaran hekimler ba�lat�lan açl�k grevinin, daha önceki eylemlerden daha fazla risk bar�nd�rd��n� belirtmi�tir. Bu sebeple mahpuslar daha fazla hak ihlaline u�ramadan; herhangi bir ya�am hakk� ihlali olmadan açl�k grevlerinin son bulmas� için Abdullah Öcalan'a uygulanan hukuka ayk�r� tecridin kald�r�lmas� ve hapishanelerdeki hak ihlallerine derhal son verilmesi gerekmektedir" ça�r�s�nda bulunuldu.

ÖHD'den Marmara cezaevlerinde ya�anan hak ihlalleri raporu

�lgili Haberler