GÜNCEL

Kaybedilen Ermeni ayd�nlar an�ld�

�STANBUL - ETHA
16 Nisan 2022 Cumartesi

Gözalt�nda kaybetmelerin ba�lang�c� say�lan 24 Nisan 1915 tarihinde kaybedilen Ermeni ayd�nlar için düzenlenen Cumartesi Anneleri 890. hafta aç�klamas�nda bu isimlerden Diran Kelekyan'�n hikayesi payla��ld�. Kelekyan'� bugüne ta��yacak bir mezar ta��n�n olmad�� belirtildi.

Cumartesi Anneleri 890. hafta aç�klamas� Diran Kelekyan �ahs�nda toplu gözalt�nda kaybetmelerin ba�lang�c� say�lan 24 Nisan 1915 tarihinde evlerinden, i� yerlerinden gözalt�na al�nan ve sonras�nda bir mezar ta�lar� bile olmadan yok edilen �stanbullu Ermeni ayd�nlar� an�ld�.

'�NSANLAR UNUTULUNCA ÖLÜR'
Kelekyan'�n ö�retmenlik yapt�� Mülkiyeliler Birli�i'nde ihraç edilen Bar�� Akademisyenlerden Faruk Alpkaya, 2015 y�l�nda "�nsanlar unutulunca ölür" ba�l�kl� bir makale kaleme ald�. Osmanl� ansiklopedilerin sayfalar�n� kar��t�r�nca ismine rastlad�� Kelekyan'�n hayat�n� ara�t�rd��n� belirten Alpkaya, "Ö�rencilerin bir k�sm� s�navlarda ve kendisinden minnetle bahsediyordu. �lginç ki bu ö�renciler ileride milliyetçi kimlikleriyle tek parti iktidar�nda yükselen isimlerdi" dedi.

Bu nedenle merak�n�n daha da artt��n� belirten Alpkaya, "Diran Kelekyan 1915'te öldü ama an�s� ya��yor" ifadelerini kulland�.

'TOPLUMUN SAYGIN �S�MLER�, KANAAT ÖNDERLER�'
Bu haftan�n bas�n metnini Lori Demirci okudu. 24 Nisan 1915 gecesi �ttihat ve Terakki hükümetinin �çi�leri Bakan� Talat Bey'in emriyle �stanbul Emniyeti taraf�ndan ba�lat�lan operasyonu hat�rlatan Demirci, operasyonu �stanbul Emniyet Müdürü Bedri Bey'in yönetti�ini belirtti. Siyasi �ube Müdürü Mustafa Re�at Bey yönetiminde önceden haz�rlanan "Tutuklanacak Ermeniler Listesi"ne göre polislerin, gece yar�s�ndan sonra insanlar� evlerinden "ifadeniz var bir saat içinde geri döneceksiniz" diyerek götürüldü�ünü an�msatan Demirci, "Gözalt�na al�nanlar önce semt karakollar�na oradan da Sultanahmet'teki Merkez Cezaevi'ne nakledildiler. �stanbul'un çe�itli semtlerinde gözalt�na al�nan ve içlerinde milletvekili, yazar, �air, avukat, doktor, gazeteci, eczac�, müzikolog, yay�nc�, akademisyen ve siyasetçi olan bu ayd�nlar Ermeni toplumunun en sayg�n isimleri, kanaat önderleriydi" dedi.

'RESM� KAYITLARA F�RAR ETT�KLER� GEÇT�'
25 Nisan 1915 tarihinde Hapishane Müdürü �brahim Bey nezaretinde ve asker-polis e�li�inde özel bir trenle yola ç�kar�lan Ermeni tutuklular�n önce tren sonra at arabalar�yla Aya� ve Çank�r�'ya sevk edildiklerini söyleyen Demirci, "Daha sonraki günlerde �stanbul'da devam eden tutuklamalarla Çank�r�'ya getirilenlerin say�s� 158 ki�iye, Aya�'a getirilenlerin say�s� 92 ki�iye ç�kt�. Gözalt�na al�nd�klar� andan itibaren devletin himayesinde olan bu insanlardan 174'ü bir mezar ta�lar� bile olmadan yok edildiler. Devletin gözetimi alt�ndayken yok olan bu insanlar�n ak�betleri resmi kay�tlara firar ettikleri ya da serbest b�rak�ld�klar� �eklinde geçti. Bu ayd�nlardan biri de Diran Kelekyand�" ifadelerini kulland�.

'KELEKYAN ÇANKIRI'YA GÖTÜRÜLEN ERMEN�LER ARASINDAYDI'
Demirci, �öyle devam etti: "Yurt d��nda iktisat ve hukuk e�itimi gören Kelekyan; Türkçe yay�nlanan Osmanl� gazetesi Sabah'�n ba�yazar�yd�. Ayn� zamanda Mekteb-i Mülkiye'de ve Harp Okulu'nda Siyasi Tarih hocas�yd�. Kelekyan, uzun y�llar devlet hizmetinde görev yapm��, çal��malar� ve eserleri ile Osmanl� modernle�mesi ve entelektüel miras�na büyük katk�larda bulunmu� bir �ahsiyetti. Osmanl� okuru Bat�'n�n pek çok dü�ünür ve yazar� ile onun sayesinde tan��m��t�. 24 Nisan 1915 gecesi Dikranlar�n Beyo�lu �stiklal Caddesi bugünkü ad�yla Erol Dernek sokakta bulunan evlerinin kap�s� polisler taraf�ndan çal�nd�. Polisler kendisini k�sa bir ifade için karakola davet ettiler. Ancak Kelekyan bir daha evine dönemedi. Ertesi gün ba�yaz�s� Sabah Gazetesi'nde yay�nland��nda Kelekyan Çank�r�'ya götürülen Ermeniler aras�ndayd�.

'G�R��MLER SÜRDÜ'
Çank�r�'da tutuklu bulundu�u s�rada serbest b�rak�lmas� için yapt�� ba�vurular istedi�i gibi sonuçlanmas�. 29 Temmuz 1915 tarihli �ifreli bir telgraf emri ile Kelekyan'�n �stanbul'a dönmemek �art�yla Çank�r�'dan ayr�lmas�na müsaade edildi. Ancak tek ba��na yola ç�kman�n can güvenli�i aç�s�ndan son derece tehlikeli oldu�unu biliyordu. Bu nedenle Çank�r�'da kalmaya devam etti ve güvenli bir biçimde Çank�r�'dan ayr�labilmek için giri�imlerini sürdürdü.

'B�R MEZARTA�I B�LE KALMADI'
23 Ekim 1915 tarihinde �çi�leri Bakanl��'na ba�l� Emniyet Genel Müdürlü�ü 'Çank�r�'da bulunan Diran Kelekyan Efendi'nin Diyarbak�r Divan-� Harbi'ne gönderilmesi' talimat�n� verdi. Bu talimat�n dönü�ü olmayan bir yolculu�a i�aret etti�ini bilen Kelekyan, kalanlarla vedala��rken 'Öldürülen arkada�lar�m�z gibi ben de ebediyete gidiyorum, benim için dua edin' dedi. Kendisi için haz�rlanan ata bindi. �ki askeri inzibat e�li�inde 26 Ekim 1915 tarihinde Çank�r�'dan ayr�ld�.
Bir süre sonra Kelekyan'�n 2 Kas�m 1915 tarihinde Sivas yolunda K�z�l�rmak üzerinde bulunan Çokgöz Köprüsü civar�nda öldürüldü�ü haberi geldi. Ölümü ile ilgili cinnet geçirip kendisini K�z�l�rmak'a att��, inzibatlar�n bütün çabalar�na ra�men kurtar�lamad�� söylentisi yay�ld�. Osmanl� entelektüel hayat�nda derin izler b�rakan 53 ya��ndaki Diran Kelekyan'� bugüne ta��yacak bir mezarta�� bile olmad�.

'KAYIPLARLA BULU�MA MEKANIMIZDAN VAZGEÇMEYECE��Z'
Kaç y�l geçerse geçsin tüm kay�plar�m�z gibi Diran Kelekyan ve Ermeni ayd�nlar� da unutmayaca��z. Unutturmaya kar�� hat�rlamay�, inkara kara�� hakikati savunmay� sürdürece�iz. Kay�plar�m�zdan ve 191 haftad�r bize yasaklanan kay�plar�m�zla bulu�ma mekan�m�z Galatasaray'dan vazgeçmeyece�iz."

Kaybedilen Ermeni ayd�nlar an�ld�

�lgili Haberler