28 Mart 2024 Perşembe

Günün Kitabı: Bir Devrim Kahramanı: Felix Dzerjinsky 

O, sosyalist devletin her türlü kuruluş sorunlarıyla soluksuzca uğraşan kararlı ve Lenin’in ne istediğini anlayan ilkeli bir örgütçüdür: Felix Dzerjinsky

Bolşevik Parti’nin 1921 yılında yapılan 10. kongresinde delegelere meslekleri ya da uzmanlık alanlarını soran bir form dağıtılır. İçlerinden birsi “Ben sadece devrimciyim” yazar. Kendisini sadelikle kuşatan bu kişi Parti MK üyesi, Ekim Devrimi’ni hazırlayan ve yöneten önder kadrolardan birisi, devrimden sonra Parti ve bizzat Lenin tarafından Tüm Rusya Karşıdevrim, Sabotaj ve Vurgunculukla Mücadele Olağanüstü Komisyonu'nun (ÇEKA) kurucu başkanıdır. Aynı zamanda Ulaşım Halk Komiserliği sonrasında Sovyetlerde sosyalist sanayinin kuruluşu aşamasında Yüksek Ekonomi Konseyi başkanlığı da yapmıştır. Yetenekleri, adanmışlığı ve devrime katkıları sınırsızdır. Devrimin, sosyalizmin, ezilenlerin nerede neye ihtiyacı varsa orada olmayı devrimci bilincinin ve yaşam tarzının ayrılmaz bir parçası haline getirmiştir. Örneğin kimsesiz çocukların sorumluluğunu üstlenen çalışmanın öncüsü, yoldaşlarının ve halkın güvenini kazanan samimi, dürüst ve aynı zamanda burjuvazinin korkulu rüyası, sınıf düşmanlarına karşı yürüttüğü kararlı mücadele nedeniyle de DEMİR FELIX olarak anılan Felix Dzerjinsky’dir.  O bir devrim hamalı ve devrim kahramanıdır.

Felix Dzerjinsky’nin yaşamını anlatan kitabın adı, Bir Devrim Kahramanı: Felix Dzerjinsky. Yazılama'nın yayımladığı kitap Secriyon Hromov’un baş editörlüğünde hazırlanmış kolektif bir çalışmanın ürünüdür. Kitap, olağanüstü yeteneklere sahip, adanmış bir devrimci ve tutkulu bir Leninist olan Bolşeviklerin önder kadrolarından Felix in hayatını anlatıyor. Biyografi türündeki bu kitap gençlik yıllarından başlayarak 1905 devrimi, sonrasında uzun sürgün yılları, Ekim devrimi ve devrimin korunması mücadelesi ile sosyalist devletin kuruluşu çalışmalarında Felix’i anlatıyor. Yoldaşları, akrabaları ondan kalan çalışma notları ve döneme ait pek çok resmi kayıt ışığında birden fazla yazarın katkısıyla oluşmuş bu kitapta en fazla öne çıkan Felix ‘in devrimci kişiliğidir. O bir Polonya yurtseveri, enternasyonalist, işçi, çok güçlü bir örgütçü ve sarsılmaz bir Leninist kişiliktir.

Clara Zetkin onun için şöyle diyor "Bir özelliği dikkat çekiyor: Onun sıra dışı niteliklerini besleyen yoğun devrimci fikirleri. Fikirleri onun için kutsal ve temel bir zorunluluktu. Kendisi doğuştan nazik ve cana yakındı, fakat fikirleri uğruna başkalarına karşı acımasız, sert ve amansız olabilirdi ve olmak zorundaydı da. Kendisine karşı ise kıyaslanamaz biçimde daha acımasız, daha sert ve daha amansızdı."

Tüm Rusya Merkez Yürütme Komitesi, 6 Şubat 1922'de Tüm Rusya Olağanüstü Komisyonu'nu lağvetti ve RSFSC İçişleri Halk Komiserliği'ne bağlı Devlet Siyasi Dairesi'ni (GPU) kurdu. İçişleri Halk Komiseri Feliks Dzerjinski, GPU başkanlığına atandı. Felix tüm vaktini devrime adayan bir dehaydı. Gelinen aşamanın sadece ÇEKA’nın bir isim değişikliği değil karşı devrime karşı mücadelede başka bir durumun olduğunu farkındaydı. Lenin şöyle yazıyordu: "Bu Rus karşıdevriminin en önemli eğilimlerini ve taktiklerini sistematik olarak izlemek çok yol gösterici olacaktır. Esas olarak yurt dışında faaliyet gösteriyorlar." Lenin’in talimatıyla rotasını çizen Felix tarihin en büyük istihbarat operasyonlarından birisi olan Güven operasyonu ile karşı devrimin kalbine bir bomba bırakmış, emperyalist ülkenin istihbaratlarını uzun süre oyalayacak hamlelerle tüm dünyaya proletaryanın, ayakları üzerine yeni dikilen Sovyet iktidarının neler yapabileceğini kanıtlamıştır. Yurt dışında örgütlenen ve devrime saldırıya hazırlanan Sovyet karşıtlarının arasına sızarlar. Britanya istihbarat servisi ve başka bazı kapitalist ülkelerin gizli servislerine, Britanya ve Fransa iktidar çevreleri ve genelkurmayları ile Beyaz göçmen merkezleri açısından çok kıymetli sayılacak uydurma bilgiler verirler. Felix doğrudan planlayıp yönettiği bu ve benzeri birçok operasyonla Çekistlerin deneyim kazanmasını sağlamıştır. Çekistlerin yetiştirilmesi, çalışma disiplinleri, ilkelerinin oluşturulması ve adaletli davranılmasını sağlayacak sistemler kurmuştur.

Kitapta ÇEKA’nın kuruluşu ve devrim düşmanlarına karşı yürüttüğü mücadelenin, 1919’dan itibaren Ulaşım Halk Komiserliği yaptığı saha sonra da  Yüksek Ekonomi Konseyi Başkanlığı dönemleri bölümler halinde  aktarılmaktadır. Bu bölümlerde hangi görev olursa olsun onu büyük bir tutkuyla yerinde getiren ve bir kutup yıldızı gibi parladığını görüyoruz. O, sosyalist devletin her türlü kuruluş sorunlarıyla soluksuzca uğraşan kararlı ve Lenin’in ne istediğini anlayan ilkeli bir örgütçüdür. Sovyet devriminin ilk sosyalist devrim olmasından dolayı Bolşevik Parti ve devrimin önder kadrolarının önlerinde devrimin nasıl ilerleyeceğine yönelik Paris Komünü’nden başka bir deneyim olmamasına rağmen (ki bu da çok sınırlı bir deneyimdi) Felix Dzerjinski gerekli olan bütün çalışmaları başlatmada gözü kara sürdürmede ısrarcı olmuştur.

1921’ye gelindiğinde iç savaştan ve dış saldırılardan sıyrılmayı başardıktan sonra genç Sovyet ülkesinde beş milyondan fazla kimsesiz çocuk bulunur. Felix evsiz ve aç çocukları gündeme getirmiş ve uygun devlet organlarının bu işe adanması için önerilerde bulunuştur. Eğitim Halk Komiseri Anatoliy Lunaçarskiy şöyle anlatır: "Feliks hiç olmadığı kadar hızlı ve aceleci bir biçimde odaya girdi. Onu tanıyanlar bilirler: Çok acelesi varmış gibi, sanki zamanın hızla aktığının farkındaymış ve her şeyin derhal yapılması gerekiyormuş gibi konuşurdu. Kelimeleri, adeta eyleme dönüştürülmek için acele ederek dalgalar misali birbirini kovalardı. Bana şöyle demişti: 'Kişisel gücümün ve daha da önemlisi Veçeka kuvvetlerinin bir kısmını evsiz çocuklar için kullanmak istiyorum. ‘Şöyle devam etmişti: 'İki düşünce ile bu karara vardım. İlki, bu berbat bir şey! Bu çocuklara baktığında her şey onlar için diyorsun! Devrimin meyveleri bizim için değil, onlar için! Ve evet, bu savaş ve yoksulluktan ne kadar çok çocuk zarar gördü! Sanki boğuluyorlarmışçasına, onların yardımına koşma ihtiyacı hissediyorum. Eğitim Halk Komiserliği tek başına bununla baş edemez. Sovyet halkından yardım istemelisiniz. Tüm Rusya Merkez Yürütme Komitesi'ne bağlı, faydalı olabilecek tüm daire ve kurumların temsilcilerini bünyesine alacak bir komisyon kurulması gerekiyor. Bazı görüşmeler yaptım bile. Bu komisyona bizzat başkanlık etmek ve Veçeka aygıtını pratik çalışmaya dahil etmek istiyorum.”

Felix Dzerjinski aynı zamanda Polonyalı bir yurtseverdir ve başta Polonya olmak üzere diğer ülkelerin komünist parti ve devrimcileri ile kurduğu ilişkilere de kitapta yer verilmiştir. Ayrı bir bölüm olarak ele alınan O’nun Leninist şahsiyeti ise en çok öne çıkan noktalardan birisidir. İlk yıllardan itibaren Lenin’i hızlıca kavramış ve kararlarını uygulamada tereddüt etmemiştir. Birçok karmaşık ve zor meselede Lenin ‘En iyisi bunu Dzerjinsky’e götürün o çözer’ diyecek kadar güven vermiştir başta Lenin olmak üzere halka ve bütün yoldaşlarına. Bolşevik devriminin en tarihi dönemeçlerinde en zorlu anlarında Lenin’in yanı başındadır.

14-20 Temmuz 1926 tarihinde yapılan Parti Merkez Komitesi Genel Toplantısı’na katılır. Toplantıda hararetli bir konuşmanın ardından kalp krizi geçirir ve 20 Temmuz 1926’da ölümsüzleşir. Parti MK’sı onun kaybını “Tüm Parti Üyelerine, Tüm İşçilere, Tüm Emekçilere, Tüm Kızıl Ordu ve Donanma'ya” diye başlayan açıklamada “Emeği o kadar büyüktür ki abartmak mümkün değildir… Çalışmaları ile bir örnekti. Muhteşem, görkemli bir hayat yaşadı. Onun, görev başındaki bu askerin ölümü de görkemli oldu… Korkusuz dostumuz, önünde saygıyla eğiliyoruz” sözlerine yer vererek duyurur.

Ekim devriminin en temel kadrolarından birisinin devrim ateşiyle ördüğü yaşamı bugünün kadrolarına cesaret taşıyor. Kendisi için değil sosyalist devrimin zaferi için yaşayan Felix Dzerjinsky’nin biyografisi bu dönem okunması gereken kitaplar arasında yerini alıyor.