GÜNCEL

'Gaziemir'deki 100 bin ton radyoaktif at�k ne zaman temizlenecek?'

ANKARA
18 May�s 2020 Pazartesi

HDP Milletvekili Murat Çepni, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakan� Fatih Dönmez'e �zmir'in Gaziemir ilçesinde 100 bin ton radyoaktif at�k gömülü alan�n ne zaman temizlenece�ini sordu.

�zmir Gaziemir �lçesi Emrez Mahallesinde, 1940 y�l�nda faaliyete ba�layan Aslan Avc� Döküm Sanayi Tic.A.�. ait olan 70 dönümlük arazide semt sakinlerinin ihbar� üzerine (28 Mart 2020 tarihinde Cumhurba�kanl�� kararnamesi ile kapat�lan) Türkiye Atom Enerjisi Kurumu (TAEK) taraf�ndan 2007 y�l�nda yap�lan ara�t�rma sonucunda 100 bin ton radyoaktif at�k gömülü oldu�u rapor edildi.

Tesiste, Türkiye'de bulunmayan nükleer çubuklar (Europium 152) getirilerek kur�un ve gümü� geri dönü�türülmü�, bu i�lemlerin ard�ndan, kalan tehlikeli at�klar denetimsiz bir �ekilde rastgele araziye gömülmü� halde bulundu. Ölçümlerde, radyasyon miktar� normal de�erin 219 kat� ç�km��, ayr�ca a��r metal at�klar da alanda bulundu. Fabrika 2010 y�l�nda kapatarak metruk halde b�rak�ld�.

Türkiye'nin Çernobili olarak adland�r�lan Gaziemir'deki sahan�n temizlenmesi ve rehabilitasyonu için çal��malar olay�n ortaya ç�kmas�n�n üzerinden 7 y�l geçtikten sonra ba�lad�. Çevresel Etk� De�erlendirme (ÇED) raporu olmadan nükleer at�k bertaraf� i�i hiçbir uzmanl�� olmayan Turanlar A� adl� �irkete verildi, �irket bir y�l sonra ödenek alamad�� gerekçesiyle çal��mas�n� b�rakt�. 2017'de, demokratik kitle örgütlerinin, meslek odalar�n�n ve çevrecilerin çabalar� sonucunda ÇED raporu ç�kar�ld�, fakat hiçbir somut ad�m at�lmad�.

Konuyu Meclis'e ta��yan HDP �zmir Milletvekili Murat Çepni, "Y�llard�r toplum sa�l��n� hiçe sayarak bertaraf edilmeyen bu alandaki nükleer at�klar�n 2006 y�l� sonunda i�letmeye getirilerek geri dönü�üm prosesine sokulmas� sonucu olu�an bula��c�l�k nedeniyle 100 bin ton de�il, 250-300 bin tona ula�t�� iddia edilmektedir. Nükleer at�klar; topra��, havay�, suyu kirletmeye, canl�lar� yok etmeye, insanlarda kanser, nefes darl��, ast�m, bron�it gibi ciddi hastal�klar�n olu�mas�na neden olmaya devam etmektedir. Radyoaktif k�rlili�in yan� s�ra mahalle sakinleri fabrika alan�na gömülü olan di�er a��r metaller nedeniyle olu�an koku toz ve duman gibi etmenlere de maruz kalmaktad�r. �ehir içinde yer alan fabrikada topra�a gömülü halde terk edilen radyoaktif at�klar�n kimyasal reaksiyona girmesiyle 2019 y�l�n�n �ubat ay�nda yang�n meydana gelmi�tir. Yeni bir yang�n tehlikesi de devam etmektedir. Anayasan�n 56. Maddesi herkesin sa�l�kl� ve dengeli bir çevrede ya�ama hakk�n� güvence alt�na alm��t�r. Halk sa�l�� için bu alan�n ivedilikle temizlenmesi ve güvenli hale getirilmesi gerekmektedir" diye belirtti.

HDP Milletvekili Murat Çepni, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakan� Fatih Dönmez'in yan�tlamas� istemiyle �u sorular� sordu.

■ Sahadaki radyoaktif at�klar� temizleme çal��malar� Cumhurba�kanl�� kararnamesi ile kapat�lan Türkiye Atom Enerjisi Kurumunun yetki ve sorumluluk alan�ndayd�. Bugüne kadar TAEK ve ilgili kurumlar Gaziemir'deki at�klar�n tamam�n�n temizlenmesini sa�layamam��lard�r. Bu alan�n temizlenmemesi neden kaynaklanmaktad�r?
■ TAEK yerine Gaziemir'deki radyoaktif tehlikeli at�klar�n bertaraf i�i ne �ekilde, hangi kurumun yetkisinde ve denetiminde yap�lacakt�r? Bakanl��n�z�n bu alandaki at�klar�n tamam�n�n kesin bir �ekilde temizlenmesi için bir program� var m�d�r? Temizleme i�i ne zaman bitirilecektir?
■ Bugüne kadar bu alan�n ne kadar� temizlenmi�tir? Temizlenen alanda ne kadar radyoaktif at�k vard�? Ne kadar kimyasal at�k �ZAYDA�'a gönderilmi�tir?
■ Gaziemir'de radyoaktif kirlili�in bula��c�l�k nedeniyle olabilece�i miktar 250-300 bin ton civar�nda oldu�u iddia edilmektedir. At�klar içn en son ölçüm ne zaman ne �ekilde yap�lm��t�r? At�k miktar� kaç ton olarak belirlenmi�tir? Son veriler bölge halk� ve ilgili kurumlarla payla��lacak m�d�r?
■ At�klar�n temizlenmesi için Bakanl��n�z Valilik, kaymakaml�k; Belediyeler ve Meslek Odalar� ile aktif i�birli�i yap�lmakta m�d�r? ��birli�i yap�l�yor ise ne �ekilde yap�lmaktad�r?
■ Gaziemirde halk�n sa�l��n� korumak, çevre kirlili�ini engellemek ve bu alan� daha güvenli hale getirmek için bugune kadar hangi bilimsel önlemler al�nm��t�r? Bu çevredeki su ve toprakta radyasyon oranlar� ne zaman ölçülmü�tür.
■ Nükleer santraller ile ilgili en önemli sorun nükleer at�klar�n bertaraf�d�r. Bilim insanlar� nükleer at�klar�n güvenli bir �ekilde bertarafn�n bugün için mümkün olmad��n� söylemektedir. Gaziemir'de nükleer at�klar da y�llard�r temizlenememi�tir. Mersin Akkuyu'da in�a edilen nükleer santralin at�klar� nas�l bertaraf edilecektir? Akkuyu'da at�klar�n �nsan sa�l��na, ekolojik sisteme. çevreye zarar vermesinin önüne nas�l geçilecektir?
■ Gaziemir'deki at�klar�n bir türlü defedilememesi, Akkuyu Nükleer Santralinin faaliyete ba�lamas� durumunda olu�acak at�klar�n nas�l muhafaza edilece�i konusunda da kayg� yaratmaktad�r. Akkuyu Nükleer Santral için at�k depolama alan� ve yönetimi konusunda bir çal��ma yap�lm�� m�d�r? Akkuyu NES'in at�klar� nerede ve nas�l muhafaza edilecektir?
■ Gaziemir'de büyük tehdit olu�turan Europium 152-154 bula��k at�klar� sadece nükleer santrallerde olu�abilen at�klard�r. �zmir'de bir nükleer santral olmad�� halde nereden, ne �ekilde getirilmi�tir? Bakanl��n�z bu konu hakk�nda bilgi sahibi midir? Bu bilgiler kamuoyu ile payla��lacak m�d�r?
■ Türkiye'de Gaziemir'de oldu�u gibi radyoaktif at�k bulunan ba�ka yerler var m�d�r?

'Gaziemir'deki 100 bin ton radyoaktif at�k ne zaman temizlenecek?'

�lgili Haberler