GÜNCEL

'Denizlerin i�levi ortadan kalkarsa, dünya s�cakl�� ya�am� destekleyemeyecek'

�STANBUL (P�nar Gay�p)
19 May�s 2020 Sal�

Sucul ekosistemlerin ciddi tehdit alt�nda oldu�unu kaydeden Doç. Dr. Gündo�du, "�klim krizinden kaynaklanan ek �s�n�n yüzde 90'�ndan fazlas� okyanuslarda depolanmaktad�r. Bunun daha da artmas� sonucu denizlerin bu hizmeti ortadan kalkarsa, dünya s�cakl�klar� ya�am� destekleyemeyecek kadar dengesiz hale gelecektir" dedi.

Koronavirüs dünyada can almaya devam ediyor. Bir çok ülkede geçici önlemlerle de olsa, ölümler engellenmeye çal��l�yor. Salg�n nedeniyle al�nan önlemler ve "yeni ya�am" tarz� istemsiz �ekilde sucul ve karasal ekosistemde gözle görünür bir iyile�me sa�lad�.

Pandeminin ilk gününden bu yana temiz havan�n önemine dikkat çekiliyor. Ancak havalar�n �s�nmas�yla birlikte gözler denizlere çevrildi. Bula� riski nedeniyle plajlar yasaklan�rken, yüzmenin salg�na zemin haz�rlay�p haz�rlamayaca�� tart��lmaya ba�land�. Fakat hala denizler kirli.

Mikroskobik planktondan en büyük memeli balinaya kadar zengin bir yaban hayat�na ev sahipli�i yapan denizler, dünyan�n biyolojik çe�itlili�ini ve ekosistem hizmetlerinin de önemli bir kayna��, iklimi düzenleyen birincil ekosistemlerdir.

Bütünsel bak�ld��nda dünyan�n ekosistemi birbiriyle ba�lant�l�. Yani bir parças�nda gerçekle�en de�i�imin etkisi ekosistemin tüm parçalar�nda hissediliyor. Avustralya ve ABD'deki orman yang�nlar�ndan Hindistan'da ya�anan su s�k�nt�s�na, Alaska'daki buzul erimelerin karasal ekosistemlerde ya�anan felaketler olsa da sucul ekosistemleri etkiliyor. Çünkü atmosfere sera gaz� sal�m� miktar� ile mercan resifleri beyazl�yor, plastik tüketimi ile iklim krizi, petrole ba��ml�l�k ile de denizel kirlilik, tüketim kültürü ile biyoçe�itlilik kayb� birbiriyle do�rudan ili�kili olarak ilerliyor.

Çukurova Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi Mirkoplastik Ara�t�rma Grubu üyesi Doçent Doktor Sedat Gündo�lu ile birbiriyle ba�lant�l� olan bu sistemde denizel ekosistemi konu�tuk.

'SUCUL EKOS�STEMLER C�DD� TEHD�T ALTINDA'
Denizel ekosistemin birer al�c� ortam olmas�ndan kaynakl� di�er ekosistemlere göre ciddi tehdit alt�nda oldu�una dikkat çeken Gündo�du, bunun her tür insan aktivitesinin denizel ortamda son bulan bir ç�kt� yaratmas� nedeniyle oldu�unu belirtiyor. Beslenirken tüketti�imiz at�klar ve bu at�klar�n sözde bertaraf�, giyim tarz�m�z, ki�isel bak�m�m�z ba�ta olmak üzere att��m�z her ad�m�n denizel ekosistemler için bir maliyet oldu�unu söyleyen Gündo�du, "Hatta son zamanlarda gündeme gelen ve art�k denizel ortamlar için ciddi tehdit olarak görünen yeni fark�na var�lm�� bir kirletici türü olan ilaç kirlili�i bu etkinin boyutunu anlamak aç�s�ndan önemli bir örnek olabilir. Çünkü tedavi olmak için, güne�ten korunmak için, cildimizi nemlendirmek için ve benzeri birçok anlamda kulland��m�z tüm ilaçlar bir �ekilde lavabolar�m�z üzerinden denizel ortamlara akmaktad�r. Üstelik bu kirleticilerin (mikro kirleticiler olarak bilinirler) at�k su art�ma tesislerinde tutulmalar� da oldukça zordur. Çünkü ciddi teknolojik yat�r�mlara ihtiyaç duyarlar. Birçok farkl� kirletici türünü (florlu yüzey aktif maddeleri/deterjanlar, ilaç etken maddeleri/farmasötikler, antibiyotikler, pestisitler, hormon bozucular/plastik eklenti maddeleri) kapsayan mikro kirleticiler grubu di�er ekosistemlerde oldu�u gibi sucul ekosistemler için de önemli riskler olu�turmaktad�r. Kulan�m alan� oldukça yayg�n olan bu kirleticilerin sucul ekosistemlere ula�t�klar�nda çok az miktarda dahi ciddi risk yaratabildikleri ve biyo-birikim yoluyla da üst basamaktaki canl�lara ve su ürünleri tüketen insanlara kadar ula�abilmektedir" dedi.

Mikro kirleticiler ile birlikte mikro ve nanoplastikler denizlerdeki canl� ya�am sürelerini azalt�yor, hormonal dengeleri bozuyor ve bulunduklar� ortamda sonsuza kadar kal�yor. Mikroplastiklerin denizel ortamdaki kirleticilerin yüzde 92'sine yak�n�n� olu�turdu�una dikkat çeken Gündo�du, mikro ve nanoplastiklerin denizel ortamda yok olmad�klar�n� ve toplanamad�klar� için uzun süreli birikim yaparak ciddi tehdit olu�turdu�unu kaydetti.

'SA�LIKLI DEN�Z EKOS�STEM�, SA�LIKLI �NSAN VE YERYÜZÜ'
Deniz ekosistemlerinin k�y�sal ve deniz alanlar�yla dünya üzerindeki biyolojik çe�itlili�i destekleyen birçok i�leve sahip oldu�unu dile getiren Gündo�du, �unlar� söyledi: "Bu anlam�yla insana ve di�er canl�lara faydal� birçok kayna��n (g�da, oksijen, nem vb.) bulundu�u bir ortamd�r. Denizel ekosistemler dünya nüfusunun önemli bir bölümüne ya�am ve refah sa�lamaktad�r. Tüm bu önemine ra�men bugün denizel ekosistemler k�y� talan�, a��r� avlanma, iklim de�i�ikli�i, yerli olmayan türlerin istilas� ve antropojenik faaliyetlerin di�er etkileri nedeniyle ortaya ç�kan tehditlerden kaynakl� olarak ciddi bask� alt�ndad�r. �nsan faaliyetleri sonucu çevresel ko�ullar de�i�tikçe, türlerin geli�mesi ve bu de�i�en ko�ullara uyum sa�lamas� da zorla�makta ve denizel ortamlar gittikçe ya�anamaz ortamlar haline gelmektedir. Bu sebeple sa�l�kl� deniz ekosistemleri demek, sa�l�kl� insan ve sa�l�kl� yeryüzü demektir."

'DEN�ZLER�N H�ZMET� ORTADAN KALKARSA...'
Di�er yandan insan aç�s�ndan denize ba��ml� g�da temininin do�rudan 56 milyon ki�inin istihdam�n� sa�lad��n� aç�klayan Gündo�du, denize ba��ml� ya�ayan nüfusun 900 milyon civar�nda oldu�unu belirtti. Denizel ortamlar�n korunmas� ve sürdürülebilirli�inin sa�lanmas�n�n bir zorunluluk oldu�u vurgulayan Gündo�du, "Buradaki sürdürülebilirli�i do�an�n lehine olarak anlamak gerekti�ini özellikle belirtmek isterim" ifadesini kulland�. Gündo�du, �öyle devam etti: "Okyanuslar�n insanlar�n atmosfere koydu�u tüm karbondioksitin dörtte birini emdi�i bilinmektedir. Bu da denizleri adeta bir 'karbon lavabosu' yapmaktad�r. Ancak sera gaz� sal�m�n�n bugünkü düzeyi denizlerin bu özelli�ini i�levsiz k�lmaktad�r. �klim krizinden kaynaklanan ek �s�n�n yüzde 90'�ndan fazlas� okyanuslarda depolanmaktad�r. Bunun daha da artmas� sonucu denizlerin bu hizmeti ortadan kalkarsa, dünya s�cakl�klar� ya�am� destekleyemeyecek kadar dengesiz hale gelecektir."

'Denizlerin i�levi ortadan kalkarsa, dünya s�cakl��� ya�am� destekleyemeyecek'

�lgili Haberler

'Denizlerin i�levi ortadan kalkarsa, dünya s�cakl�� ya�am� destekleyemeyecek'