GÜNCEL

Küba'n�n t�ptaki ba�ar�s�n�n bir özeti: 'Sa�l�k'l� sosyalizm

KAVEL ALPASLAN (Gazete Duvar)
21 Mart 2020 Cumartesi

Virüs ve sermaye, silahlar�n� hem birbirlerine hem de yoksul halk kitlelerine do�ru do�rultmu� durumda. Sermaye hali haz�rda emekçileri ücretsiz izin, i�ten ç�kar�lma, tehditler, zorunlu çal��t�rma gibi kur�unlarla yaral�yor. Dü�ene bir tekmeyi de virüs at�yor… Bu nedenle emekçiler ni�an almakta tereddütte. Fakat kitleler bu üçlü düelloyu bitirecek oldukça etkili mermilere sahip: lam� cimi olmayan ücretsiz kamu sa�l�k hizmeti. Küba'n�n yoksullar� art�k nükleer ba�l�kla de�il, kamu sa�l��yla dü�manlar�n� vurabiliyor.

Karayip Denizinde küçük bir ada, yar�m asr� a�k�n bir süredir a��r ABD ambargolar�yla bo�u�uyor. Tüm bunlara ra�men nas�l oluyorsa sa�l�k ara�t�rmalar�nda ve kamu sa�l��nda her zaman ad� ilk an�lan ülke oluyor. Küba, yurtta�lar�na sa�lad�� ba�tan sonra ücretsiz sa�l�k sistemi ve dünyayla payla�t�� devrim yaratan sa�l�k ara�t�rmalar�yla oldukça yak�ndan tan�d��m�z bir ülke.

Hal böyle olunca korona gündeminde de ilk akla gelen ülkelerden birinin Küba olmas�na �a�mamal�. Geçti�imiz günlerde Kübal� ilaç üreticisi BioCubaFarma'n�n Ba�kan� Eduardo Martinez Diaz'�n korona virüsü için 22 ilaç garantisi vermesi bas�nda büyük yank� uyand�rm��t�. Onca ilaç �irketinin aç�klamas� varken Küba'dan gelen görü�ler neden daha fazla dikkatimizi çekiyor dersiniz? Arkas�nda yatan sebep sadece bu ülkenin sa�l�k alan�nda iyi bir sicile sahip olmas� m� dersiniz?

�öyle bir geçmi�e gidip Küba'n�n daha önceki aç�klamalar�na bakal�m. 2012 y�l�nda Küba Genetik Mühendislik ve Biyoteknoloji Merkezi'nin direktörü Verana Mizo, ‘AIDS hastal��na yol açan HIV virüsüne kar�� geli�tirilen bir a��n�n insanlar üzerindeki denemelerine bu y�l içinde ba�lanaca��n�' aç�kl�yor. Üç y�l içinde ayn� Küba, anneden çocu�a geçen AIDS'i önleyen ilk ülke olarak tarihe geçiyor. Bu bulu�u Dünya Sa�l�k Örgütü (WHO) "Virüs'ün aktar�m�n� yok etmek, ula��labilecek en büyük kamu sa�l�� ba�ar�lar�ndan birisidir" ifadeleriyle kayda geçiriyor. Bahsetti�imiz ba�ar�, her y�l dünyada 1.4 miyon HIV virüsü ta��yan kad�n�n ve do�acak çocuklar�n�n ya�am�n� do�rudan etkiliyor. Tabii ki Küba'n�n t�ptaki tek ba�ar�s� bu de�il. Mesela ülke 1985 y�l�nda menenjit B hastal��na kar�� geli�tirilen ilk ve tek a��ya öncülük ediyor. Daha yak�n bir zamanda ke�fedilen akci�er kanseri a��s� ise bugün kendisine her alanda ambargo uygulayan ABD'de test ediliyor.

RAKAMLARDAK� GERÇEK
Biraz da rakamlarla ülkenin sa�l�k sistemini aç�klamak gerekirse Küba, 2015 verilerine göre GSMH's�n�n yüzde 10.57'sini sa�l��a aktar�yor. Bu oran yüzde 10'luk Avrupa ortalamas�n�n üzerinde. Devrimden sonra Küba'da sadece 6 bin doktor bulunuyordu. Bunlar�n da yar�s� Castro güçleri Havana'ya girdikten sonra bavulunu toplay�p ülkeyi terk etmi�ti. 2014 verilerine göre Küba'da her 10 bin yurtta�a 67.2 doktor dü�üyor. Bu rakam� dünyada geçebilen iki ülke var: Katar (2.5 milyon nüfus) ve Monako (38 bin nüfus). Üç ülkenin zenginli�i kar��la�t�r�ld��nda aradaki fark tarif edilmezken t�pta Küba'n�n bu fark� inan�lmaz bir �ekilde kapat�yor olmas�, ülkeye hakl� bir ün sa�l�yor. Çünkü Küba di�er ço�u ülkeden farkl� olarak kendi yurtta�lar�na bu hizmeti ambargo alt�nda ve her ko�ulda ücretsiz olarak sa�l�yor.

Bir di�er konu da Küba'n�n t�ptaki uluslararas� enternasyonalizmi. 2007 verilerine göre ülkenin 103 farkl� ülkede çal��an 42 bin sa�l�k personeli bulunuyor. Nitekim Kübal� doktorlar�n dünya çap�ndaki ba�ar�lar� s�k s�k gündeme geliyor. Örne�in Ebola salg�n�nda Küba, Afrika'da çal��mak üzere binlerce sa�l�k emekçisi görevlendirmi�ti. Bu gönüllü çal��malar ülkenin sa�l�k alan�ndaki ara�t�rmalar�n� kuvvetlendirip Küba'n�n t�ptaki geli�melere öncü olmas�n� sa�layan deneyimleri de yarat�yor. Hat�rlayacak olursan�z geçti�imiz aylarda ABD Uluslararas� Kalk�nma Ajans� (USAID) Kübal� doktorlar hakk�nda istihbarat toplama için para ödülü koymu�tu. Küba Devlet Ba�kan� Miguel Díaz-Canel de Twitter üzerinden haberi payla�arak "ABD, dünyada hayat kurtaran Küba'ya eziyet etmek için 3 milyon dolara kadar teklif sunuyor. Yanl�� dü�ünceler, yalanlar, alçakl�k ve insani de�erleri anlamayan emperyal kibir. Bizim t�bbi görevlerimiz Küba'd�r" demi�ti. ABD'nin Kübal� doktorlar� daha dolgun ücretler kar��l�� transfer etmeye çal��t�� bilinen bir gerçek. Ambargo uygulanan bir ülkeye bunun yap�lmas�ysa trajikomediden ibaret.

Küba'n�n daimi olarak t�bbi destek sa�lad�� co�rafyalardan birisi Venezuela. Burada doktorlar yoksul mahallelerde ücretsiz sa�l�k yard�m� sa�l�yor ve Venezuelal� meslekta�lar�na e�itim çal��malar� veriyor. Bunun kar��l��nda yine bir ABD yapt�r�m� nedeniyle uluslararas� pazarda zorluk çeken ülke olan Venezuela'dan petrol yard�m� al�yor. Kimileri bu noktay� ‘etik de�il' �ekilde de�erlendiriyor. Al�nteri üzerinden elde edilen haks�z kârla sa�l�� sat�n almak vicdanen etik oluyor da yoksullar� ücretsiz olarak tedavi ettikten sonra bunun kar��l��n� almak etik olmuyor öyle mi? Üstelik Küba yan� ba��ndaki dünyan�n güçlü ülkesi taraf�ndan ambargoyla kar�� kar��yayken bunu yap�yor olmas�n� ele�tirmek sahiden ne anlama geliyor? Kald� ki en nihayetinde yoksul bir mahalleye ücretsiz sa�l�k hizmeti sa�lan�yor ve bundan daha vicdani ne olabilir?

Daha önce Liberya ve Haiti de misyonlara kat�lm�� bir Kübal� doktor, El Pais'in ‘Ama maa�lar�n�z di�er doktorlara göre daha az?' sorusu üzerine �öyle bir cevap veriyor: "Kübal� doktorlar dayan��ma ve Hipokrat Yemini'nden kuvvet al�yor. Yabanc� misyonlar olmaks�z�n i�imiz dü�ünülemez. Evet, maa��m�z belki dü�ük ve bu belki bizi yurtd��na itebiliyor. Fakat sadece kendi ülkesine yard�mc� olanlardan biri olmak yerine i�imizin dünya alemce tan�n�yor olmas�n� görmek bizi gururland�r�yor."

BA�ARIYA KOLAY YOLDAN ULA�MAK
Küba'n�n nas�l böyle bir ba�ar�ya imza att��na dair binlerce ara�t�rma var. Kimisi ‘aile hekimli�i' sistemini, kimisi ‘ABD ambargosunun mecbur b�rakt�� ko�ullar�' kimisyse ‘sosyalist ekonomik sistemi' vurguluyor. Bunlardan sadece birini önüne koyup ba�ar�ya kolay yoldan ula�maya çal��anlar da var. Yaln�z ‘sosyalizmle' ya da yaln�z ‘aile hekimli�iyle' bu noktaya gelinemeyece�ini görmek çok zor de�il. �üphesiz her birinin pay� var. Bu nedenle ‘gizemli s�rr�' da sa�l�k alan�nda çal��an ara�t�rmac�lara b�rakal�m.

Fakat konunun teknik anlamda uzman� olmasak da önümüzde duran ç�plak bir manzara var: Küba'n�n ara�t�rma ve istatistiklerdeki ba�ar�s� ile halk�na, halklara ücretsiz olarak bu hizmeti sunmas�. Bu ada ülkesinde her ikisi de bir �ekilde birine içkin durumda.

�öyle bir manzara hayal edelim. Virüs ve sermaye, silahlar�n� hem birbirlerine hem de yoksul halk kitlelerine do�ru do�rultmu� durumda. Sermaye hali haz�rda emekçileri ücretsiz izin, i�ten ç�kar�lma, tehditler, zorunlu çal��t�rma gibi kur�unlarla yaral�yor. Dü�ene bir tekmeyi de virüs at�yor… Bu nedenle emekçiler ni�an almakta tereddütte. Fakat kitleler bu üçlü düelloyu bitirecek oldukça etkili mermilere sahip: lam� cimi olmayan ücretsiz kamu sa�l�k hizmeti. Küba'n�n yoksullar� art�k nükleer ba�l�kla de�il, kamu sa�l��yla dü�manlar�n� vurabiliyor. Bugün Küba'n�n sahip oldu�u cephaneli�ine hayran gözlerle bak�yor olmam�z da tam olarak bundan ibaret.

Küba'n�n t�ptaki ba�ar�s�n�n bir özeti: 'Sa�l�k'l� sosyalizm

�lgili Haberler