GÜNCEL

'Hasankeyf mücadelesini kaybedersek Kanal �stanbul'a kar�� kazanamay�z'

�STANBUL (PINAR GAYIP)
15 Ocak 2020 Çar�amba

Il�su Baraj�'n�n su tutmas�yla birlikte 100 kilometrelik alanda gölet olu�tu, sular Hasankeyf'e dayand�. Hasankeyf Koordinasyonu'ndan Ergül, Hasankeyf ve Dicle Vadisi için daha da yüksek sesle mücadele yürütülmesi gerekti�ini vurgulad�. Hasankeyf'in devlet taraf�nan y�k�m�n me�rula�t�r�ld��n� söyledi Ergül ve ekledi: "E�er Hasankeyf'i kazansayd�k Kanal �stanbul'un sacayaklar�n�n nedenleri olu�mayacakt�."

�ki yakas�n� Dicle'nin ay�rd��, hikayesi 12 bin y�l öncesine kadar giden tarihi antik kent Hasankeyf'i yok edecek Il�su Baraj� su tutmaya devam ediyor. 1981 y�l�nda "do�al koruma alan�" olarak ilan edilen kent bir kültürel miras.

Türkiye'nin en büyük dördüncü HES projesi olan Il�su Baraj�'yla birlikte 199 köy direkt zarar görecek, ilçe merkezi ve 85 köy, tar�m arazileri sular alt�nda kalacak. Ortaya ç�kacak ekonomik kriz, göç, göçe ba�l� yoksulluk artacak. Uluslararas� k�rm�z� listede yer alan endemik bitkiler, canl� mikroorganizmalar da yok olacak.

Yükselen seslere ve tepkilere ra�men Il�su Baraj� su tutmaya ba�lad� ve bir gölet olu�tu. Bir dönem yükselen Hasankeyf ve Dicle Vadisi mücadelesi ise bugün görece sönümlenmi� durumda. Genel kan� �u yönde; Hasankeyf için her �ey yap�ld�, art�k bitti!

Peki gerçekten de Hasankeyf ve Dicle Vadisi için hiç mi umut yok? Hasankeyf Koordinasyonu'ndan Ali Ergül ile Hasankeyf ve Dicle Vadisi mücadelesini konu�tuk. Ergül, ETHA'ya yapt�� de�erlendirmeler ve sundu�u bilimsel veriler ��nda mücadelenin bugün daha yükseltilmesi gerekti�ine dikkat çekti. Öte yandan Ergül, Il�su Baraj�'n�n ekolojik, kültürel, tarihi, ekonomik ve sa�l�k aç�s�ndan tam bir "y�k�m" oldu�unun alt�n� çizdi.

'30 YILDIR SÜREN ANCAK ZAYIF B�R MÜCADELE OLDU'
Dile getirilen Hasankeyf için her �ey yap�ld� ve art�k bitti söylemlerinin son derece yanl�� oldu�unun alt�n� çizen Ergül, ne yaz�k ki belirli dönemlerde ilgi yükselse de asl�nda gerekli ad�mlar�n at�lmad��n� söyledi. "Sivil toplum bu noktada üzerine dü�en görevi yerine getirmedi" diyen Ergül, "30 küsur y�ld�r süren bir mücadele var, bunu yok saymak ad�na söylemiyorum ancak zay�f bir mücadele oldu. Özellikle hukuk aya��. Toplamda 13 dava yürütüldü. Ama bu davalar çok küçük davalard� ve genel olarak takip edilmedi. Eylemler de yap�ld� ama gereken bütün ad�mlar at�lmad�" vurgusu yapt�.

Il�su Baraj� ile sular alt�nda b�rak�lmak istenen Hasankeyf ve Dicle Vadisi'nin ne kadar k�ymetli oldu�u bilgisinin herkeste olmad��na dikkat çeken Ergül, mücadelenin biraz daha kültürel miras a��rl�kl� ve Hasankeyf merkezli gitti�ini belirtti. Ergül, "Ekolojistler meselenin ba�ka bir taraf�ndan tuttu. Asl�nda ekoloji, Hasankeyf mücadelesi ve Il�su Baraj� mücadelesi tarihinde en az de�inilen k�s�md�. Yine 199 köy ve bir ilçe merkezi direkt etkilenecek. �lçe merkezinin hepsi, 85 köy sular alt�nda kalacak. Bu 199 köyden di�er kalan k�sm� k�smi tar�m arazileri, oralarda sular alt�nda kalacak yerler var. Buradan ortaya ç�kacak ekonomik kriz, göç ve göçe ba�l� yoksulluk meselesi i�lenmedi" dedi.

'HASANKEYF KAZANILSAYDI KANAL �STANBUL'UN NEDENLER� OLU�MAYACAKTI'
Bu nedenlerle ele al�nd��nda bütünlükçü bir çizgide mücadelenin ilerlemedi�ini ve bundan kaynakl� bugün Türkiye'nin can yak�c� gündemi olan Kanal �stanbul'un sacayaklar�n�n nedenlerinin olu�tu�una dikkat çeken Ergül, �öyle devam etti: "E�er biz Hasankeyf mücadelesinin kazanabilmi� olsayd�k, buradaki ekolojik y�k�m ve kültürel miras alan�ndaki y�k�mlar daha görünür olacakt�. Çünkü devletin haz�rlad�� raporda özellikle kültürel mirasla ilgili bölümde, Hasankeyf örne�i çok fazla. Buradaki alanlar�n nas�l kurtar�laca�� k�sm�nda deniyor ki, 'Biz Hasankeyf'te �unu yapt�k, ta��may� �öyle yapt�k ya da betonla üstünü örttük. Burada da ayn�s�n� yapaca��z, kurtaraca��z.' Hasankeyf art�k bir taraftan da y�k�m�n me�rula�mas� ile ilgili bir �ey!"

Ergül, y�llar önce Suyun Ölüm Tarihi Belgeseli'ni çekti. Çekim s�ras�nda bir Hasankeyfli'nin kendisine "biz tarihi mekanlardan özür dileriz" dedi�ini aktaran Ergül, bu cümlenin Kanal �stanbul Projesi'nde kendini gösterdi�ini dile getirdi. "Çünkü tarihi mekanlar Hasankeyf örnek verilerek yok edilecek ve ya yok edilme tehlikesiyle kar�� kar��ya" diyen Ergül, 1991 y�l�nda ç�kan bir gazetenin man�etinde "bir y�l sonra Hasankeyf sular alt�nda b�rak�lacak" man�etinin at�ld��n� söyledi. Ergül, "1991 y�l�ndan bu yana 'Hasankeyf için yap�lacak bir �ey yok cümlesi kuruluyor'. 91'den bu yana yürütülen bir mücadele var. 400 kilometrelik bir alan var ve bu alanda görünür olan, en az 12 bin y�ll�k tarihe sahip bir antik kent var. Ama bunun yan�nda da yüzey ara�t�rmalar� sonucu tespit edilen 289 höyük var ve Hasankeyf muhtemelen bu höyüklerden biri. Yine 400 kilometrelik alanda ekolojik tahribat çok dile getirilmedi burada yüzün üzerinde endemik tür tespit edilmi� durumda. Tabi yüzde 10, yüzde15'lik incelemeden bahsediyorum bütün alan hiçbir �ekilde incelenilmedi. Hasankeyf'in yani Il�su Baraj�'n�n bir ÇED'i yok. Yine uluslararas� k�rm�z� listede bulunan çok say�da tür bu alanla birlikte yok olacak" diye konu�tu.

Kültürel miraslarla ilgili uluslararas� davalar�n denendi�ini ancak A�HM'in "kültürel miras bizim alan�m�z de�il" diyerek reddetti�ini belirten Ergül, Bern Sözle�mesi gibi Türkiye'nin taraf oldu�u uluslararas� sözle�melere dikkat çekti. Bu sözle�melerdeki, "Bir ülkenin kendi s�n�rlar� içindeki suyla ilgili hakimiyeti ona aittir. Baraj yapabilir, farkl� yöntemlerle geli�tirebilir, ama bir �artla yapamaz 'bir türün yok olmas�na neden olamaz'" maddesinin çok net oldu�unu vurgulayan Ergül, "Bu gözden kaçan bir maddeydi. Il�su Baraj�'n� dü�ündü�ümüzde yüzlerce türün yok olmas� söz konusu. Buna ili�kin Ekoloji Birli�i Bern Sözle�mesi'ne ba�vuru yapt�, ancak geç kal�nd�" dedi.

'BARAJ KAPAKLARI KONTROLLÜ AÇILIP GÖLET ORTADAN KALDIRILMALI'
Baraj sular�n�n Hasankeyf'e ula�t�� 100 küsur kilometrelik bir alanda gölet olu�tu�unu söyleyen Ergül, "Hasankeyf'e sular ula��nca tekrar gündem oldu. Bu ciddi bir s�k�nt�. Çünkü sular Hasankeyf'e ula�madan önce en az 35 köy sular alt�nda kald�. Canl� endemik diyoruz ama milyonlarca canl� mikroorganizman�n ya�ad�� alan yok edildi" dedi. Ergül, �öyle devam etti: "Yani tam da bu noktada 400 kilometrelik alanda ya�ayan canl�lar ve kültürel varl�klar aç�s�ndan evet hala Hasankeyf için mücadele yürütülmeli. Hatta talep art�� olmal�, baraj kapaklar�n�n kontrollü bir biçimde aç�l�p bu baraj göletinin b�rak�lmas� gerekiyor. Çünkü her geçen gün tehlike art�yor, her geçen gün ekolojik y�k�m, kültürel miras alan�ndaki y�k�m büyüyor. Temel talep bundan sonra asl�nda baraj kapaklar�n�n aç�l�p bu göletin ortadan kald�r�lmas� gerekiyor."

Hasankeyf mücadelesinde sürekli kar��la�t�klar� �eylerden birinin de konunun dönem dönem popüler olmas� ve bu dönemlerde ilginin artmas� oldu�unu belirten Ergül, bu durumu �öyle aç�klad�: "Asl�nda bu mücadeleyi çok fazla insan yürütmedi. Ekolojiye ve kültürel mirasa inanan gönül veren ki�ilerin bireysel çabas�yla sürdü. Batman Barosu yine Diyarbak�r, Mardin, ��rnak Barolar� Hasankeyf gündem olana kadar hiçbir ad�m atmam��, bir aç�klama yapmam��lard�. Daha sonra Türkiye'deki barolara ça�r� yap�p Dicle kenar�nda bas�n aç�klamas� yapt�lar, hani sanki 'ben mücadele yürüttüm' demek için. Göstermeliklerle devam ediyor, siyasi partiler aç�s�ndan da bu böyle, yeni bir ya�am�n idealini savunanlar da. �stanbul seçimleri süresinde �öyle bir �ey dendi, '�stanbul seçimleriyle Hasankeyf seçimleri ayn�d�r. Biz Hasankeyf'e oy verece�iz.' Ancak kar��l��nda yeni ad�mlar at�lmad�, sadece politik söylemler oldu. Bas�nda gündem oldu�unda herkes Hasankeyf ve Dicle Vadisi sevdal�s� oldu, oluyor. Bu nedenle gerçekten ekolojiye ve kültürel-tarihi mirasa gönül verenleri d��ta tutarak söylüyorum, popüler bir mücadele alan� oldu." Ergül, birçok mücadele alan�nda ayn� s�k�nt�lar�n ya�and��n� ve en büyük örne�in de Kaz Da�lar� oldu�unu söyledi ve ekledi: "Yüzlerce, binlerce insan Kaz Da�lar�'na gitti ama �u an iki-üç arkada� nöbeti sürdürüyor. Ne yaz�k ki böyle olunca y�k�m ve tahribat gündemimizde oluyor. Mesela Ayd�n'da jeotermal mücadelesi sonucu yeni jeotermallerin kurulmas� engellendi. Hasankeyf için de Kaz Da�lar� için de muhtemelen �u an gündemimizde olan Kanal �stanbul içi de bu böyle olacak. Dönemsel olarak yükselecek ama sonra sönümlenecek."

'HR�ST�YAN VE SÜRYAN� HALKININ HAFIZASI SULAR ALTINDA KALMA TEHL�KES�YLE KAR�I KAR�IYA'
Hasankeyf'ten ta��nan kültürel eserlere dikkat çeken Ergül, Hasankeyf müzesine ili�kin �u de�erlendirmeleri yapt�: "Bunlar genellikle �slam dönemine ait eserler. Hristiyan aleminin bütün haf�zas� �u anda sular alt�nda kalma tehlikesiyle kar�� kar��ya. Yine Süryani halk� için çok önemli bir mekanken Hasankeyf; kepçelerle, dinamitlerle yok edilen bir alandan bahsediyoruz. Mezarl�klara kepçelerle girildi ve Süryani halk�n�n mezarl�klar�n� yok ettiler ve oraya gitti�inizde kemikleri görebiliyorsunuz. Bir taraftan �öyle bir gündem var. Hasankeyf'teki 'kültürel miras' deniliyor, 'kültürel miraslar korundu, korunuyor, kurtar�ld�' deniyor. Hay�r böyle bir gerçeklikle kar�� kar��ya de�iliz. Yani sadece imaj olarak Hasankeyf'teki kültürel varl�k olarak Zeynelbey Türbesi gelirdi, Er-R�zk Camisi gelirdi. Klasik birkaç tane imaj vard�. Kaleye ç�kt��n�zda Roma Kap�s� gibi imajlar vard�, bu imajlar� ta��d�lar. Bu imajlar kime ait derseniz, daha çok �slam dönemine ait olanlar. Bunun d��nda halklar�n haf�zas� yok ediliyor ve bu yok edi�le giderek bir tehlikeyle kar�� kar��yay�z. Özellikle son günlerde baraj göleti Hasankeyf'e ula�t�. Baraj�n bu bölgeyi tümüyle sular alt�nda b�rakmas� uzun soluklu bir mesele. Yap�lan bu tahribat�n engellenmesi, samimi bir mücadele yürütülmesi gerekiyor."

'KAYBOLACAK OLAN 3-5 MA�ARA YA DA B�RKAÇ CANLI DE��L'
Neredeyse üç y�ld�r uluslararas� sözle�meler ba�lam�nda hukuki süreç ba�latmaya çal��t�klar�n� ancak bir türlü sürecin ilerlemedi�ini, davay� yürütecek bir avukat bir kurum bulamad�klar�n� dile getiren Ergül, "Evet herkes çok önemli bir dava diyor. Batman'da toplanan k�rk� a�k�n baro ba�kan� 'nas�l dava aç�lmad�?' dedi, dava açacaklar�n� söyledi ama hiç kimse herhangi bir ad�m atmad�. Bunu kamuoyunun bilmesi gerek, burada yok olacak üç be� ma�ara ya da kaybolacak birkaç canl� de�il; �u anda Mezopotamya co�rafyas�nda yok olmam�� ya da Türkiye'de dü�ündü�ümüzde yo�un tahribata u�ramam�� tek nehirden bahsediyoruz, Dicle Nehri. Bütün nehirler bir �ekilde barajlarla, HES'lerle yok edildi. Dicle Vadisi bir �ekilde bütün bunlardan kurtulmu�tu ama Il�su Baraji Dicle vadisinin Türkiye s�n�rlar�ndaki bütün unsurlar�n�, kollar� ile birlikte yok eden; Botan'la, Batman Çay�'yla bütün kollar�n� yok edecek bir alandan bahsediyoruz. 400 kilometrelik alanda ciddi bir gölet olu�acak ve bu gölet ayn� zamanda 5 kentin at�k sular�n�n gelece�i bir alan olacak. Asl�nda be� kentte ya�ayan milyonlar�n üzerinde insan�n do�a sa�l��n�, halk sa�l��n� olumsuz olumsuz etkileyecek çünkü bütün kanalizasyon sular� buraya ak�t�lacak. Diyarbak�r Büyük�ehir Belediyesi'nin dahil kat� ar�tmas� söz konusu, biyolojik ar�tmalar� yok. �lçeleri dü�ündü�ümüzde, köyleri dü�ündü�ümüzde ciddi bir fosseptik baraj göletinden bahsediyoruz" diye konu�tu.

'HASANKEYF'� KAZANAMAZSAK KANAL �STANBUL'U DA YENEMEY�Z'
Ekoloji aç�s�ndan da kültürel miras aç�s�ndan da ciddi bir tahribat oldu�unu öte yandan ekonomik ve sosyal aç�dan da büyük bir y�k�m�n söz konusu oldu�unu vurgulayan Ergül, "Sa�l�k aç�s�nda bir tahribat var. Yani bütünüyle bir y�k�m projesi ve bu projelerin etraf�nda bir ölüm çemberi; yani hem insanlar aç�s�ndan hem do�a aç�s�ndan bir ölüm çemberi kuruluyor ve bu çemberin biran önce ortadan kald�r�lmas� gerekiyor. Bu mücadeleyi kaybedersek ne yaz�k ki Kanal �stanbul için yapaca��m�z herhangi bir �eyin k�ymeti kalm�yor. Çünkü bir kere iktidarlar bizim nas�l geri ad�m att��m�z�, mücadelede nas�l aktif olmad��m�z� biliyorlar. �u an Solhan'da bir baraj yap�l�yor ve çok önemli tarihi eserler bulundu, arkeolojik kurtarma kaz�lar�nda. Ve bunlar sular alt�nda b�rak�lacak. E�er biz Hasankeyf'i kurtarm�� olsayd�k, böyle bir �eyle kar�� kar��ya kalm�� olmayacakt�k. Hala kazan�lmas� söz konusu olan Hasankeyf ve Dicle Vadisi için mücadele yürütülmesi, hatta daha da yükseltilmesi gerekiyor. Bu noktada tüm odalar, sivil toplum kurulu�lar�, herkesin hareket etmesi gerek."

Foto: Hasankeyf'in son hali

'Hasankeyf mücadelesini kaybedersek Kanal �stanbul'a kar�� kazanamay�z'

�lgili Haberler