GÜNCEL

Futbol izleyicisi öncelikle stadyuma eri�ime odaklanmal�

MUSTAFA TAYLAN SAVRAN
20 �ubat 2020 Per�embe

Güncel kavgay� do�ru analiz etmek futbolu bir oyun olarak sahiplenip takip edenlerin önünü açacakt�r. Bu basit bir �ekilde "AKP iktidar�n�n i�aret etti�i tak�m olmas�n da kim �ampiyon olursa olsun" diye futboldaki di�er oligar�ik yap�lara aç�k ya da örtük destek verilerek sürdürülebilecek bir mücadele de�ildir. Futbol izleyicisi öncelikle stadyuma eri�im ve stadyumda fikrini beyan etme hakk� önüne dikilmi� engelleri bertaraf etmelidir.

Futbolun seyir zevki yüksek bir oyundan çok daha fazla �ey ifade etmesi asl�nda 20. yüzy�l�n ilk çeyre�inden sonra futbol üzerine k�tasal ve dünya çap�nda organizasyonlar�n düzenlenmesi ile ba�lamaktad�r. �kinci Payla��m Sava�� ile kesintiye u�rayan bu ilk dönemde futbol Avrupa özelinde fa�ist rejimlerin propaganda arac� olarak i�lev görmü�tür denilebilir. 1934 ve 1938 Dünya Kupalar�’n� �talya’n�n kazanm�� olmas� bu durumun en somut örne�idir. Spor alan�ndaki ba�ar�lar�n sadece bir k�sm�n� te�kil eden futbol ba�ar�lar�, oyunun seyir zevkine ba�l� olarak daha fazla dikkat çekmi�tir.

�kinci Payla��m Sava�� sonras�nda özellikle emperyalist kapitalist merkezlerde (ABD hariç) sermayenin futbola yo�un ilgisinden bahsetmek mümkün. 1945 sonras�nda SSCB’nin sava��n galibi olmas� ve birçok ülkede ilan edilen halk cumhuriyetlerinde ise genel olarak spor özelde ise futbol emperyalist kapitalist merkezlerin ulusal veya kulüp tak�mlar�yla rekabet etmenin bir arac� olarak i�lev görmü�, bu yönde ciddi yat�r�mlar söz konusu olmu�tur.

Sosyalist ve halk cumhuriyetlerinde, birinci öncelik geni� kitlelerin bireysel veya kolektif spor etkinliklerine kat�l�m� oldu�u için futbol da dahil olmak üzere bütün bireysel ve tak�m sporlar� amatör olarak icra edilmi� bu da 1952 Helsinki Olimpiyatlar�’ndan ba�lamak üzere Olimpiyatlarda SSCB ba�ta olmak üzere halk cumhuriyeti ülkelerinde çok say�da ve göz al�c� ba�ar� getirmi�tir. Bu ülkelerde futbol, ba�lang�çta ayr�cal�kl� bir yeri yoktu, kolektif tak�m sporlar�ndan biriydi. Emperyalist kapitalist merkezlerde ise süreç oldukça farkl� i�lemi� kökeni itibariyle i�çi s�n�f�n�n kolektif bir e�lencesi olan futbol oyunu h�zla sermayenin denetimine girmi� zaman içerisinde izleyiciler tüketiciye futbolcular ise arenalarda sava�an modern gladyatörlere dönü�mü�tür.

REJ�M�N BASKICI KARAKTER�YLE UYUMLU OLARAK TR�BÜNLER HIZLA POL�T�KLE��R
Bu kadar izlenen ve sermayenin ilgi gösterdi�i ve çevresinde ciddi bir para ak�� olu�turan bir sporun da siyasetten siyasal ili�kilerden ba��ms�z ele al�nmas� do�al olarak mümkün de�il. Muktedirler futbol ba�ar�lar�n� propaganda arac� olarak kullanmak istemekte, bunun kar��t� olarak da en genel anlamda muhalifler kendilerini en özgür biçimde stadyumlarda ifade edebilmektedirler. Rejimin bask�c� karakteriyle uyumlu olarak tribünler de h�zl� bir �ekilde politikle�ebilmektedir. Co�rafyam�z özelinde ise Gezi’nin h�zl� bir biçimde tribünleri politikle�tirmesi bu durumun en somut örne�i olarak ele al�nabilir.

‘ÜÇ �STANBULLU’ HEP AYRICALIK �STED�
Ülkemizde ise futbol ulusal ligin kurulmas�ndan itibaren �stanbul tak�mlar� ile di�er tak�mlar�n aras�ndaki rekabeti olarak vuku bulmu�tur. 1970’lerde Trabzonspor’un ilk �ampiyonlu�una kadar bütün �ampiyonlar �stanbul tak�mlar�ndan olmu�tur. Bu durum �stanbul tak�mlar� Fenerbahçe, Galatasaray ve Be�ikta�’�n neredeyse bütün ülkede taraftar� olan bu nedenle ulusal çapta desteklenen tak�mlar olmas�n� beraberinde getirmi�tir. 2000’li y�llar�n ortalar�na kadar bu üç tak�m haricinde bir tak�m destekleyenlere "Üç tak�mdan hangisini tutuyorsun?" sorusunun sorulmas� da adet halini alm��t�. �leti�im olanaklar�n�n artmas� ile di�er tak�mlar�n özellikle sosyal medyada yer bulmas�, "Üç �stanbullu" tak�m�n desteklenmek zorunda oldu�u �eklindeki ön yarg�y� bir ölçüde k�rm��t�r. Fakat futbol dünyas�nda "Üç �stanbullunun" ayr�cal�k talep etti�i de göz ard� edilemez bir olgudur. Nitekim son dönemde Trabzonspor’un �ampiyonlu�u yönünde temenninin AKP’liler ve hatta bakanlar düzeyinde dile getirilmeye ba�lanmas�na kar�� olu�an tepkinin bir bölümünün de ayr�cal�kl� konumlar�n� muhafaza etmek isteyen �stanbul tak�m� taraftarlar�nca dile getirildi�i ortadad�r.

Dolay�s�yla son dönemdeki "Futbola AKP üzerinden siyasetin gölgesi dü�tü" biçiminde dile getirilebilecek tart��ma �imdilik bir iktidar-muhalefet geriliminden ziyade futbol anlam�nda "iktidar blo�u" içerisindeki bir kavga ve kap��ma olarak adland�r�lmaya daha uygundur.

S�YASET�N FUTBOLA MÜDAHALES� AKP’DEN ÖNCE BA�LADI
Bunu demek "E�itlikçi bir futbol düzeni aray��nda olan futbol taraftarlar�na bu kavgadan bir pozitif imkan ç�kmaz" anlam�na gelmemelidir. Bilakis bu tart��man�n toplumsalla�mas� futbolu her geçen gün siyasal iktidar�n ve sermayenin denetimine sokanlara kar�� ortak bir kar�� koyu� gerçekle�tirebilmenin de imkan�n� sa�layacakt�r.

Egemenlerin futbola müdahil olmas� AKP iktidar� ile ba�layan bir süreç de�ildir. Futbol özellikle 12 Eylül askeri darbesinin ard�ndan kitlelerin depolitizasyonu sürecinde çoklukla ve sistematik bir biçimde kullan�lm��t�r. Örne�in darbenin ard�ndan Ankaragücü 2. Ligde iken Kupa �ampiyonlu�u gerekçe gösterilerek kararname ile 1. Lige yükseltilmi�tir. Veya 2000’li y�llarda Diyarbak�rspor bir dönem "teröre kar�� sporu öne ç�kartma" motivasyonu ile aç�kça devlet taraf�ndan desteklenmi� ve çok �üpheli maçlar ile 1. Lige ç�kmas� sa�lanm��t�r. Tabii Diyarbak�rspor gerek kendi ismiyle, gerekse de Amed Sportif ismini ald�ktan sonra özellikle taraftar profili nedeniyle ülkenin bat�s�nda birçok �rkç� provokatif sald�r�ya da maruz kalm��t�r. Yine Amed Sportif oyuncusu Deniz Naki’nin yapt�� aç�klamalar sebebiyle ülkedeki futbol ya�am� bitirilmi�tir. Bunlar ülkedeki egemenlerin futbolu kendi siyasal projeleri için kullan�p dizayn etme çabas�n�n oldukça sivri yaln�zca birkaç örne�idir.

FUTBOL �ZLEY�C�S� ÖNCE STADYUMLARA ER��M� KAZANMALI
Genel olarak AKP ve öncesi siyasal iktidarlar futbol üzerinden kendilerine r�za üretmek istemi�lerdir. Bugün Trabzonspor üzerinden süregiden tart��ma da bu durumun yaln�zca güncel bir versiyonudur. Bunun öncesinde AKP iktidar�nda, �ehir tak�mlar�n�n ortadan kald�r�ld��n� ve yerine farkl� isimler alt�nda "belediye tak�mlar�"n�n ikame edilmeye çal��ld��n� da futbolla ilgilenen kesimler görmü�tür. En son olarak geçen y�l Ba�ak�ehir tak�m�n�n yine böyle aç�klamalarla devlet taraf�ndan desteklendi�ine dair çok ciddi bir alg� olu�mu�tur. Yaln�z �u ana kadar bu giri�imlerin futbol �ampiyonlu�u anlam�nda sonuç vermedi�ini de belirtmek elzemdir. Bu da ne yaz�k ki bu gidi�ata kar�� olanlar�n mücadelesinin de�il iktidar blo�unun di�er taraf�n�n kendi lobi ili�kilerinin sonucudur.

Dolay�s�yla güncel kavgay� do�ru analiz etmek futbolu bir oyun olarak sahiplenip takip edenlerin önünü açacakt�r. Bu basit bir �ekilde "AKP iktidar�n�n i�aret etti�i tak�m olmas�n da kim �ampiyon olursa olsun" diye futboldaki di�er oligar�ik yap�lara aç�k ya da örtük destek verilerek sürdürülebilecek bir mücadele de�ildir. Örne�in futbolsever kitlelerin stadyumlara eri�imini k�s�tlayan 6222 say�l� "Sporda �iddeti Önleme Yasas�" ile getirilen cezalar ve bu yasan�n do�al bir uzant�s� olan Passolig sistemine kar�� bir mücadele olmaks�z�n tek ba��na "AKP’nin i�aret etti�i tak�m �ampiyon olmas�n" üzerinden geli�en bir tepkiselli�in ba�ar�ya ula�mas� mümkün de�ildir. Futbol izleyicisi öncelikle stadyuma eri�im ve stadyumda fikrini beyan etme hakk� önüne dikilmi� engelleri bertaraf etmelidir.

PASSOL�G KAR�ITLI�I HUKUK� PROSEDÜRE HAPSED�LD�
Futbolun sermayenin ve egemenlerin elinden al�n�p kitlelere geri verilmesi süreci elbette yaln�zca futbol alan�nda gerçekle�tirilecek dönü�ümlerle mümkün de�ildir. Ama kitlelerin seyirci olarak dahi oyuna eri�iminin k�s�tland�� günümüzde öncelik bu eri�im k�s�tl�l��n�n kald�r�lmas� olmal�d�r. Passolig benzeri uygulamalar�n taraftar gruplar�n�n tepkisi ve boykotu ile Avrupa’da birçok ligde uygulamaya konulmadan kalkt��n� dü�ündü�ümüzde e�itlikçi bir lig yap�s� için verilecek mücadele için Passolig kar��t� mücadele iyi bir ba�lang�ç noktas�d�r. Ne yaz�k ki bugüne kadar verilen "passolig kar��t�" mücadele etkisiz kalm�� ve fazlas�yla hukuki prosedürlere hapsedilmi�tir.

E��TL�KÇ� B�R L�G HEDEFLENMEL�
Egemenler her �eyin fark�ndad�r ve toplumu stadyumlar üzerinden de dizayn etmeye çal��maktad�rlar. Seyircilerin sadece seyirci de�il, bu gidi�at�n aktif olarak kar��t� olduklar�n� ispatlamak için bu dönem en uygun dönemlerden biridir. Örne�in Passolig sistemi üzerinden "o i� bitti" diyenleri dinlemeden bu süreçleri stadyumlar�n özgürle�tirilmesinin ve oyunun as�l sahiplerine geri verilmesi mücadelesinin bir parças� k�lmak, Gezi s�ras�nda ortaya ç�k�p �imdilerde pek görülmeyen taraftar/seyirci potansiyelini tekrardan ortaya ç�kartabilecektir. Do�al olarak futbolla ilgili her birey ve grup kendi destekledi�i tak�m�n �ampiyon olmas�n� ister bunun da yolu öncelikle e�itlikçi bir lig yap�s�na sahip olmaktan geçmektedir. E�itlikçi bir lig tesisi sa�lanmadan "�u tak�m olmas�n da kim olursa olsun" yakla��m� ligdeki iktidar yap�lar�n� yeniden üretme sonucunu verecektir. Oyunun as�l sahiplerine iade edilmesi -mücadelesi zor olacakt�r ama ba�ar�l�rsa- gerçek bir dönü�ümün yolunu açacakt�r.

Futbol izleyicisi öncelikle stadyuma eri�ime odaklanmal�

�lgili Haberler