AMLO'nun Meksikası

Andrés Manuel López Obrador'un (AMLO) geçtiğimiz pazar gerçekleşen Meksika başkanlık seçimlerinde kazandığı zaferi olduğundan daha abartılı göstermek olduça zor. Zira AMLO, en yakın rakibi sağcı Ricardo Anaya'ya otuz puan fark atarak oyların yüzde 53'ünü toplamış oldu. Bu rakam Meksika tarihinde başkanlık düzeyindeki en yüksek oya ve ayrıca 2000'deki demokratik değişimden bu yana en geniş oy farkına tekabül ediyor. Bu sonuçla birlikte AMLO, ayrıca otuz iki eyaletin biri dışında hepsinden hepsinden zaferle çıktı ve belediyelerin  yüzde 80'ini de almış oldu.

 

2014'te kurulan ve ilk kez genel seçimlere katılan AMLO'nun partisi Morena da seçimlerde büyük başarılar elde etti. Kongre ve senatoda somut bir çoğunluğa ulaştı. Seçim öncesinde sonucu kestirilemeyen dokuz eyalet valiliğinden çoğunu tarihsel farklarla olmak üzere beşini elde ettiler. Morena'nın, 2000'lerin başında AMLO'nun belediye başkanlığı yaptığı Mexico City adayı Claudia Sheinbaum, ikinci olan adaydan yüzde 16 oranında daha fazla oy aldı. Yine, López Obrador'un memleketi Tabasco şehrinde partinin adayı yüzde 40'la kazandı. Morena, AMLO'nun geleneksel olarak güçlü olduğu bölgelerden ülkenin kuzeyine doğru yayılan bir genişlikte oldukça şaşırtıcı kazanımlar elde etti. Meksika'nın üç büyük partisi, PRI, PAN ve PRD Pazartesi sabahı uyandıklarında kendilerini azınlık partileri olarak bulmuş oldular.

 

Seçim anketleri aylardır AMLO'yu önde gösteriyordu ancak bir çok kişi, olası hile ve oy satın alma girişimlerine yönelik kaygılarla seçim gününe girdi. Seçim günü ise birçok şüphe çeken haber ve bildirimlerin ortalığa yayılması bu kaygıları arttırdı. Bazı haberler oldukça dramatikti. Örneğin, Puebla eyaletinde bir minibüs, aşırı hız sonucu çaldığı oylarla birlikte kaza yaptı. Oy hırsızlarını yakalamak için hızla minibüse yönelen bölge halkı, yetkililer gelene kadar oyları korumak için aracın etrafında el ele tutuşarak zincir oluşturdular. Kampanyalar dahilinde değişik partilerden yüzü aşkın adayın -muhtemelen uyuşturucu kartellerinin eliyle- öldürülmesi, tüm seçim sürecinin şiddetle lekelenmesine yol açtı.

 

Ancak seçim gecesi, AMLO ve taraftarları için müthiş coşkulu bir sonuca evrildi. Diğer adayların erkenden havlu atan açıklamaları yükselen gerilimi düşürdü. Ulusal Seçim Kurumu, AMLO'nun kazanmak üzere olduğunu onayladı. Mevcut başbakan Peña Nieto seçim sonuçlarını kabul ettiğini açıklamak üzere televizyonlara çıkarak ülkeye barışçıl bir geçişin teminatını vermiş oldu. Böylelikle yüzbinlerce kişi Mexico City'nin merkezi meydanı Zocalo'ya akın ederek sonuçları kutladı. Burada duygusal bir konuşma yapan López Obrador, "bu an"ın yaşanmasının önünü açan geçen yılki sol -işçi, köylü, öğrenci- hareketlerine teşekkür etti. Kendisine tarihsel bir sorumluluğun emanet edildiğini söylemesiyle birlikte kalabalıktan "yalnız değilsin" tezahüratları yükseldi. AMLO, konuşmasında 6 yıl önce kaybettiği başkanlık seçimlerindeki sloganını tekrar etti:  "herkesin yararı için, önce yoksullar için".

 

Yine de, tozun dumanın çökmesinin ardından birkaç soru ortada kalmış oldu: "bu an" denilen şey tam olarak neyi ifade ediyor? Ve AMLO'nun bu kadar açıkça verdiği buyruğun doğası nedir? AMLO, Zocalo Meydanı'na doğru yönünü çevirmeden önce kaldığı otelden demeç yayınlamış ve piyasalara "mali disiplin"e uyacağının teminatını vermişti. AMLO'nun hükümetinde yer alacak ekibin başına geçmesi beklenen Alfonso Romo, AMLO ile iş dünyası arasındaki diyaloğu sağlamada oldukça usta bir isim. Halihazırda Latin Amerika'nın en büyük emlak komisyonu şirketini yöneten Romo, '80'lerin sonunda ülkeyi neoliberal yola sürükleyen Kurumsal Devrim Parti'li (PRI) eski başkan Carlos Salinas de Gortari ile oldukça yakın ilişkide olmasıyla biliniyor. Zocalo Meydanı'ndaki kutlamada López Obrador yeni ekibinde Romo'nun ismini telafuz ettiğinde kalabalık onu da alkışlıyordu.

 

Görünüş itibariyle Morena, birbiriyle kıyaslanmayacak ölçüde farklı, kurumlar karşıtı çıkarlardan oluşan geniş bir koalisyon olma özelliği taşıyor. AMLO, haklı olarak, kendisini uzun bir geçmişe dayanan sol muhalefetin parçası olarak kabul ediyor. Kitleler tarafından beğeni görmesindeki en büyük payı, devleti işçi sınıfının yararına olacak şekilde bir yeniden dağıtımın aracı olarak kullanacağının sözünü vermesi oluşturuyor. Ancak Romo ve kendisini destekleyen diğer orta ve üst sınıf temsilcileri tarafından Morena'nın tarihsel görevi, liberal kapitalist rejimin temel koşullarının yaratılması olarak görülüyor. Mevcut gerçeklikte bu görev, insan kayırmaya son verilmesini, hukukun üstünlüğünün sağlanmasını ve belki de vergi kaçakçılığına zemin sunan yasal boşlukların kapanmasını gerektirdiğinden dolayı kurumlar karşıtı bir tını içeriyor. AMLO kampanyada vermiş olduğu mesajla işte bu iki görüşü birleştirebilemenin bir yolunu bulmuş oldu: yolsuzluk, devletin yeniden dağıtımcı kapitalizmi yönetme kapasitesini kötürüm bırakır ve organize suçun yükselmesinin nedeni devletin ekonomide kesintiye gitmesidir. Böylece, ciddi krizlerle cebelleşen mevcut partilerin siyasal meşruiyetleri hesaba katıldığında, Morena birçok sınıf fraksiyonu için bir çıkış yolu önermiş oldu. Bu anlamda Morena, içersinde ciddi çatışmaları barındıran geçici bir siyasi blok gerçekliğini taşıyor.

 

Nihayetinde, López Obrador, bir tarafta Romo'nun diğer tarafta ise seçim gecesi konuşmasında övgüyle bahsettiği solcu liderlerin temsil ettiği bu iki görüşün birbiriyle çeliştiğini göremeyebilir. Dışardan gözlem yapanların, AMLO'yu siyasi ideolojilerin mecrasına (solcu olup olmadığı yönündeki tartışmalara) dahil etmekte neden bu kadar zorlandıkları, AMLO'nun siyasi yörüngesinin bütünüyle Meksika örneğine özgü olmasında gizlidir. AMLO, Avrupalı benzerleri gibi sosyal demokrat veya sosyalist soldan gelen biri  değil. Veya Güney Amerika'daki Lula veya Evo Morales gibi militan sendika aktivizmi de onun geçmişini yansıtmıyor.

 

López Obrador, siyasi kariyerinin ilk yıllarında devletçi bir parti olan Kurumsal Devrim Partisi (PRI) üyesiydi. 20. yüzyılın erken dönemlerinde gerçekleşen radikal tarım devriminin mirasçısı olarak PRI, o dönemler kamu hizmetlerine girişmek için eldeki tek araçtı ve bünyesinde hala güçlü bir milliyetçi kanadı barındırmaktaydı. AMLO'nun ilk görevi, memleketinin bağlı olduğu eyalet yönetiminin yerel toplulukların gelişimine yönelik projeler üreten bir kurumu olan "Yerli İlişkileri Ofisi'nin" başına geçmesi oldu. 1980'lerle birlikte, örgütü demokratikleştirme girişimlerinden dolayı PRI'nın eyalet düzeyindeki başkanlığından inmeye zorlandı. '80'lerin seyri itibariyle PRI'nin keskin bir biçimde neoliberalizme doğru dümen kırması, partideki milliyetçi kanadın önce izole edilmesine ve nihayetinde partiden kopmasına yol açmıştı. AMLO da partiden ayrılanlar arasına girdi ve artık muhalefetin bir üyesi olarak adımlayacağı uzun yürüyüşüne başlamış oldu.

 

AMLO, devletin sınıflar arasında tarafsız bir aygıt olması gerektiğini ve böylece sınıf çelişkisinde düzenleyici ve hakem olarak görev alabileceğini savunan bir isim. Ona göre PRI'nin günahı, ekonominin kontrolünü devletin siyasal olarak meşruiyetini yitirmesinin yolunu açan özel sektöre teslim ederek bu görüşe ihanet etmesiydi. Dolayısıyla AMLO'ya göre, şimdiki konjonktürde sınıf çelişkisini yönetmek ve devlet otoritesini yeniden sağlamak, yeniden dağıtımcı kapitalist gelişmeci programı uygulamayı gerektiriyor: herkesin yararı için, ancak önce yoksullar... Vermiş olduğu sözün uçsuz bucaksız genişliği ve başkanlığının sınırlılığı işte bu cümlede yatıyor.

 

Morena içerisindeki kuvvetler dengesinin önümüzdeki günlerde nasıl bir şekil alacağı hala ucu açık bir soru. Kendi siyasal yörüngesinin ürünü olarak AMLO'nun savunduğu görüş ve talip olduğu yönetme işinin yükü, bu kuvvetlerin koalisyonunu bir arada tutmak adına uzun bir yol izleyecek. Ancak bu yol, çatışmaların çıkmasına yazgılı bir yol.

 

*Ivana Benario ETHA için çevirdi.