AKPM: Türkiye'de tutuklu vekillerin durumu kaygı verici

Avrupa Konseyi Parlamenter Meclisi'nin (AKPM) Halkların Demokratik Partisi'nin (HDP) üyelerinin bağlı olduğu Birleşik Sol Grup girişimiyle hazırlanan "Türkiye'de Siyasi Muhalefet Üyelerinin Ağırlaşan Durumu" başlıklı karar tasarısı genel kurulda 20'ye karşı 72 oyla kabul edildi.

 

Karara karşı sadece AKPM Türk heyetinin AKP, CHP, MHP ve İYİ Parti'li üyeleri ile Azeri üyeleri oy kullandı. Çekimser kalan 4 İtalyan, 2 İsviçreli, 1 Fransız ve 1 de İngiliz üye dışındaki tüm üyeler ise tasarı lehinde oy verdi.

 

HDP'LİLER İÇİN ÖZEL VURGU

 

Kabul edilen karar metninde Türkiye'de "demokrasi, hukuk devleti ve insan haklarının gerilediği" not edilip, dokunulmazlıkları kaldırılan ve hapiste olan parlamenterlerin durumları "kaygı verici" olarak tanımlanıyor. Tutuklu olan HDP eski Eş Genel Başkanı Selahattin Demirtaş ve HDP milletvekili Leyla Güven ile AKPM eski üyelerinden Ertuğrul Kürkçü'nün durumlarına özel vurguda bulunuluyor. Çok sayıda parlamenterin dokunulmazlıklarının kaldırılması ve tutuklu olması "muhalefet partilerine üye bu vekillerin demokratik misyonlarını gerçekleştirmelerine engel olduğu" görüşü dile getiriliyor.

 

Kararda, "başta ifade, örgütlenme ve toplantı özgürlükleri olmak üzere, muhalefet partilerine mensup vekillerin haklarına tam anlamıyla saygı duyulması", "Venedik Komisyonu tavsiyeleri temelinde parlamenter dokunulmazlığını güvence altına alınması" ve "dokunulmazlıkları 2016 yılında kaldırılan parlamenterlerin serbest bırakılması" çağrısında bulunuluyor.

 

Türkiye'nin Efrin'e yönelik askeri operasyonunu "işgal" olarak tanımladığı için tutuklu olan HDP milletvekili Leyla Güven'in, Yargıtay'ın Enis Berberoğlu hakkında verdiği karar ışığında serbest bırakılması ve Selahattin Demirtaş hakkındaki Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararının uygulanması isteniyor.

 

'CUMHURBAŞKANINA HAKARETİ CEZALANDIRAN 299. MADDE KALKSIN'

 

AKPM kararında Türkiye'den terörle mücadele kanunlarını Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS) ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) içtihadına uyarlaması talep ediliyor. Türk Ceza Kanunu'nun (TCK) Cumhurbaşkanına hakareti cezalandıran 299. maddesine "aşırı başvurulduğu" belirtilip, bu maddenin "iptal edilmesi" isteniyor. TCK'nın "Türk Milletini, Türkiye Cumhuriyeti Devletini ve Devletin Kurum ve Organlarını Aşağılamayla" ilgili 301. maddesinin ise Venedik Komisyonu önerileri temelinde yeniden yazılması çağrısı yer alıyor.

 

Kararda, seçim kanununun gözden geçirilmesi, yüzde 10 seçim barajının aşağı çekilmesi, AKPM'nin hapisteki parlamenterleri ziyaret etmesine izin verilmesi, adalet reformu stratejisinin tamamlanıp uygulanması, yeni bir insan hakları eylem planının hazırlanması ve 2017 anayasal reformunun Venedik Komisyonu önerileri zemininde gözden geçirilmesi de isteniyor.

 

ÖCALAN MADDESİ

 

Oylama sırasında karara, "Avrupa İşkenceyi Önleme Komitesi'nin (CPT) Abdullah Öcalan'la ilgili 2018'de yayımladığı raporda yer alan tavsiyelerin uygulanışının takibi" konusunda bir madde de eklendi.

 

Bir diğer değişiklik önergesiyle de "Türk makamlarının bu karardaki şartları yerine getirmemesi halinde AKPM'nin, AİHS'nin 46. maddesi temelinde Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi'ne başvuracağına" dair bir ibareye yer verildi. Söz konusu madde, AİHS'ye taraf bir devletin AİHM tarafından hükmedilmiş bir karara uygun davranmayı reddetmesi halinde, Bakanlar Komitesi'ne o devletin yükümlülüğünü yerine getirmediği meselesini AİHM'ye intikal etme hakkı tanıyor.

 

GERGİN OTURUM

 

Oylama öncesi genel kurulda yapılan oturum gergin tartışmalara sahne oldu. Karar tasarısının mimarı olan Birleşik Sol Grup (GUE) Başkanı Hollandalı parlamenter Tiny Kox, AKPM'ye "Selahattin Demirtaş, Leyla Güven ve Ertuğrul Kürkçü'yü koruma" çağrısında bulundu.

 

Liberal Grup adına söz alan Alman parlamenter Gyde Jensen, Türkiye'nin "liberal olmayan bir demokrasiye dönüştüğünü" söyledi. Hristiyan Demokrat Grup adına konuşan Polonyalı parlamenter Aleksandar Pociej, "İki yıl önceki darbe girişimi hepimizi şoke etti, fakat şimdi Türkiye'de demokrasi kaygı unsuru haline geldi" ifadelerini kullandı.

 

Sosyal Demokrat Grup adına söz alan Alman parlamenter Frank Schwabe ise "Türkiye Avrupa'nın bir parçasıdır ama her geçen gün daha baskıcı bir rejimle yönetiliyor. Sadece HDP değil diğer muhalefet partileri ve sivil toplum da baskı altında” şeklinde konuştu.

 

AKPM Türkiye raportörleri Estonyalı parlamenter Marianne Mikko ve İngiliz parlamenter Nigel Evans imzalı karar, AKPM denetim sürecindeki Türkiye için siyasi açıdan önem taşıyor. AKPM, "demokrasi, insan hakları ve hukuk devleti ilkesiyle ilgili Avrupa Konseyi üyeliği yükümlülüklerini yerine getirmez hale geldiği" gerekçesiyle Nisan 2017'de Türkiye'yi yeniden denetim sürecine almıştı.