GÜNCEL

Olcay Çelik yazd� - Salg�nda kapitalizm: Paketler, kemerler, hayaller, ihanetler

OLCAY ÇEL�K
11 Nisan 2020 Cumartesi

Sermayenin krizi öylesine büyüktür ki, s�n�f sava��n� ideolojik araçlarla örtmeye neredeyse tenezzül bile etmemektedir art�k. Bu durumda sosyalistlerin de bir yandan i�çi ve emekçiler içerisinde ücretli izin ve ücretsiz g�da için mücadele sloganlar�n� yükseltirken, di�er yandan da onlara bunun bir s�n�f sava�� oldu�unu; s�n�f partisinin bayra�� alt�nda toplanmalar� gerekti�ini; fa�izm ve kapitalizm y�k�lmadan kurtulu�a eremeyeceklerini ve var�lacak yere kan içinde var�laca��n� anlatma sorumluluklar� vard�r.

Koronavirüs salg�n�n�n üretime, lojisti�e ve dola��ma vurdu�u darbe sebebiyle kapitalist üretim tarz� büyük bir çökü� ya�amakta. Emperyalist burjuvazinin ara�t�rma kurumu olan Uluslararas� Finans Enstitüsü (IIF) y�l�n ikinci yar�s�nda toparlanman�n ba�layaca�� varsay�ld��nda dahi dünya ekonomisinin yine de y�ll�k bazda yüzde 2.8 küçülece�ini tahmin ediyor. Anla��lan o ki yeniden büyüme umutlar� 2021'ye kalm�� gözüküyor.

Ancak "büyümeden" kast�m�z�n düze ç�kmak olmad��n� söylememiz gerekiyor. Zira kapitalizm salg�ndan önce de 2008-2009'dan bu yana süren uzun bunal�m sürecinin içindeydi ve ortada i�lerin düzelece�ine dair herhangi bir i�aret de yoktu. Üretkenlik art��lar� durmu�, istihdam ve sabit sermaye yat�r�mlar�n�n büyüme h�z� iyice yava�lam��, küresel ticaret hacmi ise küçülmeye ba�lam�� durumdayd�. Dolay�s�yla kapitalizmin yak�n gelecek için kendine dair en olumlu vizyonu zay�f ve giderek küçülen büyüme oranlar�n�n hüküm sürdü�ü bu bunal�m ko�ullar�na geri dönmekten ba�ka bir �ey de�il.

KAP�TAL�ZM� KURTARMAK
E�er emperyalist burjuvazi salg�n�n yaratt�� bu krizde iflaslara izin verseydi ve böylece de�i�meyen sermaye fiyatlar�n�n dibe vurmas� sa�lansayd�, kapitalist üretim tarz� belki yeni bir geni�leme sürecine girebilirdi. Ancak bütünle�ik bir dünya pazar�n�n olu�tu�u, üretim süreçlerinin parçalan�p küreselle�erek iç içe geçti�i ve uluslararas� tekellerin "batamayacak kadar büyük" hale geldi�i emperyalist küreselle�me evresinde bunun olmas� söz konusu olamazd�, olam�yor. Kapitalist kriz döngüsü tamamlanam�yor. Kapitalizmin varolu�sal bir kriz içerisinde oldu�unu söylememizin nesnel zemini de bu zaten.

Bu yüzden 2008-2009 krizinde ne yap�ld�ysa bugünkü krizde de o yap�l�yor: Tekeller ve mali sermaye devleri kurtarma paketleri ile (bir süreli�ine) kurtar�l�yor. ABD ve AB devletleri bu kapsamda sadece bir ay içerisinde dünya has�las�n�n onda biri demek olan 8 trilyon dolar� bu �irketlere aktard�lar. Di�er bir deyi�le bu �irketler iki y�ll�k kârlar� kadar tutar� ceplerine koymu� oldular.

Kurtarma paketleri i�çi s�n�f�ndan sermaye s�n�f�na kaynak aktar�m�n�n h�zland�r�lmas�d�r. 2008'deki kurtarma paketleri 2010'lar boyunca ABD ve AB proletaryas�na kemer s�kma ve eme�i esnekle�tirme uygulamalar� olarak geri dönmü�, böylece mutlak art�de�er sömürüsü oran� bir nebze daha artt�r�larak kâr oranlar�n�n dü�me e�ilimine bir kar��-e�ilim yarat�lm��t�. Bugün de ayn�s� olacak, daha �imdiden 2008 krizindekinin be� kat�na ula�m�� olan paketlerin bedeli yine i�çi s�n�f�na ödetilmeye çal��lacakt�r.

Elbette mali-ekonomik sömürgelerin kendi burjuvazilerine emperyalist devletler kadar büyük kurtarma paketleri sunma olanaklar� yoktur. Adlar� üstünde, bu sömürgeler mali sermaye oligar�isinin ak�mlar�na ba��ml�d�r. Koronavirüs salg�n�nda mali-ekonomik sömürgelere yönelik sermaye ak�mlar�ndaki dü�ü�ün 2008 krizindeki dü�ü�ten iki kat fazla oldu�u dü�ünüldü�ünde bu ülkelerdeki burjuva iktidarlar�n sunabilece�i paketlerin boyutunun ne kadar s�n�rl� kalaca�� anla��labilir.

Ancak burada da devreye IMF girmektedir. Swap mekanizmas� yoluyla "Geli�mekte olan ülkelere" yönelik 1 trilyon dolar de�erinde kaynak aktaraca��n� aç�klayan IMF ile Türkiye de görü�mektedir. Bu aktar�m�n �artlar�n�n ne olaca��n� henüz bilmiyoruz ancak Türkiye kapitalizminin böyle bir yard�m� kabul etmeme gibi bir lüksünün pek olmad��n�, böyle bir anla�man�n da Türkiye i�çi s�n�f� ve ezilenler için devasa bir kemer s�kma sald�r�s�ndan ba�ka anlama gelmeyece�ini biliyoruz.

TÜRK�YE KAP�TAL�ZM�N�N GÖRDÜ�Ü HAYAL
Bundan ayr� olarak, Türkiye kapitalizminin bu salg�n� küresel üretim zincirlerindeki pay�n� artt�rmak için bir f�rsat olarak kullanma niyetinde oldu�u da görülüyor. Çin'in üretiminde ya�anan azalma neticesinde özellikle tekstil, otomobil, mobilya, demir-çelik ve meyve-sebze sektörlerinde üretimin mali-ekonomik sömürgelere kayabilece�i tahminini yapan saray, bu yeni üretim üslerinden biri olabilmek ad�na halk sa�l��n� hiçe say�p, imalat sanayi üretimini aç�k ve i�ler halde tutmaya çal��yor. Bu hayali besleyen bir di�er motivasyon da ABD emperyalizminin bu salg�n� Çin emperyalizminin üretim gücünü k�rmak için kullanabilecek olmas� ihtimalinden kaynaklan�yor. Zira anketler, daha �imdiden ABD'de her iki partide de Çin'in tazminat ödemesi ve Çin'e kar�� gümrük duvarlar�n�n yükseltilmesi gerekti�i görü�lerinin a��rl�k kazanmaya ba�lad��n� gösteriyor. Tüm bunlar� toplad��m�zda fa�ist �efin neden her konu�mas�nda salg�n döneminde üretimi, ihracat� ve çal��may� sürdürmenin öneminden bahsetti�i de, �ç Sava� Bakan� Soylu'nun neden "Tedarik ve üretim zincirinin hiçbir �ekilde azalmamas� laz�m" diye tekrarlay�p durdu�u da böylece anla��lm�� oluyor.

Elbette bu hayalin bir parça gerçek olmas� için bile Türkiye'nin tekeller için rakiplerine k�yasla daha cazip hale getirilmesi gerekiyor. Küresel üretim hiyerar�isinde yüksek teknolojili parça üretiminin yap�ld�� üst s�ralara t�rmanmas� yap�sal olarak olas� olmayan Türkiye kapitalizmi için "cazibe merkezi" olman�n tek yolu emek gücünü daha da ucuz ve esnek hale getirmekten geçiyor. Devlet tüm gücünü buna odaklam�� durumda. K�sa çal��ma ödene�i, telafi çal��mas�, denkle�tirme, ücretsiz izin vb. esnek çal��ma uygulamalar� bu sebeple devreye sokuluyor. Salg�n�n ba� verdi�i i�yerlerinde üretime devam edilmesini öngören fa�ist genelgeler bu sebeple yay�nlan�yor. Valilikler "�� b�rakman�n yasaklanmas�" gibi köleci döneme özgü kararlar� bu sebeple al�yor.

Özetle Türkiye kapitalizmi ikili bir istihdam stratejisi güdüyor: Üretimin kârl� bir �ekilde sürdürülebildi�i yerlerde i�çiler ölene kadar çal��t�r�labilecek, zorlan�lan yerlerde ise kolayca ve "masrafs�z" olarak soka�a at�labilecek. Toplamda artan i�sizli�in bask�s� ile de ücretler reel olarak budanabilecek.

D�SK'�N SINIF ��B�RL�KÇ�L��
Salg�n kan emiciler kulübü olan T�SK için adeta "Allah'�n bir lütfuna" dönü�mü� durumda. Ama as�l ac� olan, T�SK'in bunu sadece devletin de�il, D�SK'in de tam deste�i ile yap�yor olmas�.

Neoliberal dönemin ba�� say�lan 1980'lerin ortalar�nda emperyalist merkezlerdeki sendikalar ve Dünya Çal��ma Örgütü (ILO) üretimin mali-ekonomik sömürgelere ta��nmas� tehdidiyle eme�in esnek ve güvencesiz hale getirilmesine onay vermi�lerdi. Herhalde D�SK de bugün benzer bir kayg� duyuyor ve her türden esnek çal��ma önerisini reddedece�ine ve hiçbir hak/ücret kayb� olmayacak bir ücretli izin için genel grev örgütlemeye giri�ece�ine, sözde "i�çi s�n�f�n�n görece�i zarar� azaltmak" için yar�m a��z bir muhalefet ile T�SK'in sözcülü�ünü üstleniyor. Elbette bu "kayg�" ile elde etti�i tek �ey de s�n�f i�birli�inin pespaye halinden ba�ka bir �ey olmuyor.

�K� GÜNCEL GÖREV
Sermayeyi kurtaran paketler, i�çinin boynuna urgan olacak olan kemerler ve s�n�fa ihanetler kar��s�nda devrimci siyasetin yürüyece�i hat herhangi bir tart��maya yer b�rakmayacak kadar aç�k. Son ölçümlere göre Türkiye i�çi s�n�f�n�n yüzde 50'si fabrikalarda, atölyelerde, �antiyelerde ve madenlerde salg�n riski alt�nda çal��t�r�lmaya devam ediliyor. E�er siyaset gayet fiili bir �eyse, aç�kt�r ki bugünün failleri öncelikle bu i�çi ve emekçiler olacakt�r. Zira çal��mak zorunda b�rak�lanlar�n hak/ücret kayb� olmayan bir ücretli izin için gerçekle�tirecekleri her grev, i�gal ve direni� hiçbir talep listesinin veya soru önergesinin yapamad��n� yapacak ve patronlar�n iktidar�n� tam da kendini yeniden üretmeye çal��t�� yerden vurabilecektir. Belli olmu�tur ki konfederasyonlar böyle bir �eyi örgütlemeyeceklerdir. O halde görevin tüm yükü mücadeleci sendikalar�n ve sosyalistlerin omzundad�r. Devlete seslenen de�il, i�çiye seslenen; ses ç�karmay� de�il, s�n�f kavgas� ç�karmay� hedefleyen; evde kalmay� de�il, evde kalamayan s�n�f karde�lerinin yan�na giden bir mücadele hatt� günceldir.

Öte yandan, s�n�f�n yüzde 22'si bu süreçte ücretsiz izine ç�kar�lm�� veya i�ten at�lm�� durumdad�r. Bu kesimin en iyi durumda olanlar� ayl�k 1170 TL i�sizlik yard�m� alacakt�r. Asgari ücretle zaten geçinemeyenlerin açl�k s�n�r�n�n yar�s�ndan az olan bu parayla ya�ayabilmesi imkans�zd�r. �ktidar bu sebeple sözde gelir deste�i ad� alt�nda halka banka kredisi, yani daha fazla borçlanma "�ans�" tan�maktad�r. Çaresiz kalan i�çi ve emekçilerin daha fazla borca batmalar� ise asla dayan��ma a�lar�n�n engelleyebilece�i bir �ey de�ildir. Evde oldu�u halde açl��n evde tutamayaca�� i�çi-emekçilerin ihtiyaç duyacaklar� g�da ve temel ihtiyaç malzemeleri bizde de�il, burjuvazinin marketlerinde, depolar�nda, ma�azalar�ndad�r. Özel mülkiyet düzeninin açl��a giydirdi�i deli gömle�ini nas�l parçalayacaklar�n� ve ücretsiz g�daya nas�l ula�acaklar�n� s�n�fa göstermek sosyalistlerin bir di�er güncel görevidir.

Bu iki görevde sa�lanan ba�ar�lar, i�çi s�n�f� ve ezilenlerin salg�n sonras�nda tepelerine binecek olan kemer s�kma sald�r�lar�na kar�� kendilerini savunma yeteneklerini de artt�racakt�r.

Olcay Çelik yazd� - Salg�nda kapitalizm: Paketler, kemerler, hayaller, ihanetler

�lgili Haberler