EMEK

ÇEV�R� | �sveç Liman ��çileri Sendikas�'ndan Erik Helgeson ile röportaj

VÄXJÖS GNISTA
5 A�ustos 2025 Sal�

�ubat 2025'te �sveç Liman ��çileri Sendikas�, Filistin halk�yla dayan��ma amac�yla �srail yüklerine yönelik bir ambargo uygulayarak grev karar� ald�. Ambargonun ilk günü greve öncülük eden Sendika Temsilcisi Erik Helgeson, çal��t�� irket DFDS taraf�ndan "ulusal güvenlik tehdidi" olarak yaftalan�p i�ten ç�kar�ld�.

May�s ba��ndan bu yana liman i�çileri, ulusal toplu sözle�mede iyile�tirme talebiyle greve devam ediyor. Taleplerinden biri de sendika temsilcilerinin daha güçlü korunmas�. Biz de Erik Helgeson ile Göteborg Roro terminalindeki sendika ofisinde bir araya gelip sendikan�n tarihini, yap�s�n�, �srail ambargosunu ve uluslararas� dayan��may� konu�tuk.

�zleyicilerimize Liman ��çileri Sendikas� ne zaman ve hangi ko�ullarda kuruldu? Devlet ba�lant�l� m� yoksa ba��ms�z bir emek örgütü mü? Hangi sosyo-politik ya da ekonomik sorunlar kurulu�unu ko�ullad�?
�sveç Sendikalar Konfederasyonu, geçen yüzy�l�n ba��nda Sosyal Demokrat Parti'yi kurdu. Yani konfederasyon ile devlet aras�nda kesinlikle bir ba� var; ancak bunun devlet ya da parti kontrolünde oldu�unu söyleyemem.

1930'lardan itibaren konfederasyon, devleti ve patronlar� kar��s�na al�p pazarl�k gücünü art�rmak için alt�ndaki tüm sendikalar� denetim alt�na alma ve yetkiyi merkezile�tirme çabas�na girdi. Bu süreç 1960'larda h�z kazand�. O dönem konfederasyon, yerel demokrasinin unsurlar� olan üye referandumlar� ve oylamalar� ortadan kald�rmak istedi. Ayr�ca i�çilerin seçti�i temsilciler üzerinde daha güçlü siyasi kontrol kurmak istedi. Bunun için de "ombudsman" ad�nda, tabandan seçilmeyen, ulusal yönetim taraf�ndan atanan üst düzey sendikac�lar getirdi. Amaç, bu kadrolar�n tabandan gelen "kötü giri�imlere" kar�� bir filtre olmas�yd�.

Bu yakla��m birçok sektörde rahats�zl�k yaratt�. Özellikle Ta��mac�l�k ��çileri Sendikas�na ba�l� olan liman i�çileri �üpheyle yakla�t�; daha militan bir geçmi�leri vard�, oylama ve referandum kültürü DNA'lar�na i�lemi�ti. Örne�in kuzey �sveç'teki tüm yerel �ubelerin birle�tirilmesi önerildi; bu, toplant� ve oylamalara kat�lmak için i�çilerin çok uzun mesafelere gitmesini gerektirecekti ki bu pratikte imkans�zd�. Ayr�ca liman i�çileri, sosyal demokrat yap�ya sad�k olmayan ki�ileri seçiyordu; konfederasyon da bundan rahats�zd�.

Bütün bunlar, konfederasyonun gidi�at�ndan büyük hayal k�r�kl�� duyan bir liman i�çileri kitlesi yaratt�. O dönemde sendikan�n desteklemedi�i birçok "fiili grev" de vard�. Üstelik ulusal toplu sözle�me konusunda bir anla�mazl�k ç�kt�; liman i�çileri hay�r oyu verdi, ama sendika yönetimi imzalad�. Tüm bunlar 1972'de kuzeydeki yerel �ubelerin yeni kurallara uymay� reddetmesi ve Ta��mac�l�k ��çileri Sendikas�ndan ve konfederasyondan at�lmas�yla sonuçland�. Say�lar� yakla��k 800'dü. Güney limanlar�ndaki birçok i�çi de onlara kat�ld� ve birlikte �sveç Liman ��çileri Sendikas�'n� kurdular.

Zorlu bir yolculuktu. �lk 48 y�l ulusal toplu sözle�me kazanamad�k. Buna ra�men durumu fena yönetmedik; 2015'de bizi bitirmeye çal��t�lar, ba�aramad�lar. �imdi tekrar deniyorlar, nas�l sonuçlanaca��n� görece�iz.

Politik bak�m�ndan, sendikam�z�n herhangi bir partiyle resmi ba�� yok. Siyasetçilerle sadece i�çilerin gündemine hizmet edecekse görü�ürüz. 70'lerde tek ba��ms�z sendika oldu�umuz için yaln�z b�rak�ld�k, sald�r�ya u�rad�k; konfederasyon ve i�verenler bizi bitirmeye çal��t�. Bu da bizi uluslararas� alana yönelmeye itti. Avrupa limanlar�ndaki i�çilerle taban a�lar� kurduk. Ba��ms�z oldu�umuz için hareket özgürlü�ümüz vard�. Sosyal demokratlar, �ili'deki diktatörlük veya Güney Afrika'daki apartheid gibi konularda konfederasyona sessiz kal demi� olsa da biz dinlemek zorunda de�ildik ve ço�u zaman ilk harekete geçen biz olduk.

Sendika yap�n�zda yöneticiler nas�l aday gösteriliyor ve seçiliyor? Seçim süreci nas�l i�liyor?
Yerel �ubelerde her y�l genel kurul yap�l�r. Baz� görevler iki y�ll�k, bu yerellere göre de�i�ir. Örne�in Göteborg'da ba�kan iki y�ll��na seçilir. Di�er tüm görevleri her y�l yeniden seçiyoruz. Tüm taban üyeleri aday gösterebilir.

Son grev karar� ne zaman al�nd�? Yönetim mi karar verdi yoksa taban oylamas�yla m� belirlendi?
2010'da Özgürlük Filosu giri�imiyle taban üyeleri imza toplad�; biz de destek olduk, yükleme yapt�k, yüklerin Yunanistan'a ula�mas�n� kolayla�t�rd�k. Sonra gemiler bas�ld�, 8 ki�i öldürüldü. Ulusal yönetim olarak h�zl�ca karar al�p 10 günlü�üne �srail yüklerine ambargo koyduk. Ama referandum yap�lmadan al�nan h�zl� karar sendikada yar�lmaya yol açt�. Bundan ders ç�kard�k.

Son Gazze sava�� ba�lay�nca, üyelerin önüne geçmemek için daha yava� ve temkinli ilerledik. 2023 Kas�m'da belki ço�unlu�u yakalard�k ama üyeleri dahil etmeden yapmak istemedik. 2024 yaz�nda, konuyu nas�l daha tarafs�z �ekilde üyelerin oyuna sunabilece�imizi tart��t�k. Ulusal yönetim, Kas�m'da ulusal genel kurul ça�r�s� yapt�. Öneri, "do�rudan eylem" de�il, üyeler aras�nda referandum yap�lmas�yd�. Kapal� oylamada çok net bir �ekilde "referanduma gidelim" karar� ç�kt�. Aral�k'ta referandum yap�ld�; yüzde 68 evet dedi. Böylece Ocak'ta süreci ba�latt�k.

Bu eylem ulusal i� yasalar�na göre yasal koruma alt�nda m�yd�?
Evet. Eski mahkeme kararlar�ndan olu�an bir içtihat var, nereye kadar gidebilece�imizi gösterir. �sveç Anayasas�nda dayan��ma ve siyasi grevler korunur, ama �irketleri fazla zorlayan siyasi grevlere izin yok. 1980'de �ili'deki fa�ist rejime giden yüklerin bir hafta blokaj� ile ilgili bir karar bulduk, biz de bu s�n�rlar içinde kald�k.

�hracat�n dü�ük oldu�unu, as�l ithalat�n önemli oldu�unu gördük. �sveç ordusu �srail'den çok sistem al�yor; muhtemelen yüz kat daha fazla al�yor. �sveç halk�, "biz çok silah sat�yoruz, ama kullan�lm�yor" zanneder. Ama ço�u üçüncü taraflara sat�l�yor, sonra sava�larda ortaya ç�k�yor. �thalat ise düzenlenmiyor ve devasa kontratlar var. Ço�u hassas teknoloji muhtemelen uçakla geliyor. Yani blokaj�m�z sembolik kald�; ama çocuklar�n ve sivillerin Gazze'de ya�ad�� ac�y� gündeme ta��mak için i�e yarad�. Mahkemede patron "bu �sveç'in savunma yetene�ine darbe vurur" dedi. �lk duru�mada mahkeme karar vermedi, ikinciye daha iyi haz�rland�k ve 4 �ubat'ta mahkeme eylemin yasal oldu�una karar verdi. Ayn� gün de beni kovdular.

Sizi i�ten ç�karmalar� yasal m�yd�?
Hay�r. Blokaj yasald�; beni i�ten ç�karmak de�il. Bence �srail/Filistin konusunun bölücü olaca��n� dü�ünüp, "nas�l olsa kimse kar�� ç�kmaz" diye f�rsat bildiler. Ben ulusal toplu sözle�me müzakere heyetinin de ba��nday�m; sendikaya ve bana zarar vermek istediler. Ama planlar� tutmad�. Hatta sa�c� medya bile en ba�ta ku�kuyla yakla�t�. Bence "ulusal güvenlik tehdidi" diye bas�n aç�klamas� yapmalar� yanl�� bir ad�md�.

Toplu sözle�me görü�melerinde talebimiz, seçilmi� temsilciler için daha güçlü koruma. Pratikte, patron ayn� �eyi yaparsa daha yüksek ceza ödeyecek. �imdi bile yasal olarak hakl� gerekçe olmadan kimseyi atamazlar, ama "i�birli�i sorunu var" diyerek tazminat ödeyip kurtulabiliyorlar. Biz, bu cezalar�n �irketin büyüklü�üne ba�l� olarak artmas�n� istiyoruz.

Bu grevle hangi temel mesaj� vermek istediniz? Filistin halk�na ve �srail devletine mesaj�n�z nedir?
�srail devletine mesaj�m�z: Filistin halk�n� ezdi�iniz sürece sizin mallar�n�z� almak ya da ekonominize katk�da bulunmak istemiyoruz.

Filistin halk�na gelince… Açl�ktan ölen insanlara mesaj vermek biraz çaresiz hissettiriyor. Ama umar�m Gazze'de bütün bu korkunçluklar� ya�ayan baz� insanlar, dünyada hala direnenlerin oldu�unu, baz� dengelerin de�i�ebilece�ini, gelece�in bu kadar karanl�k olmayabilece�ini görür. Hala insan haklar�na ve uluslararas� hukuka inanan çok insan var. Büyük güçler "art�k insan haklar� yok" mesaj� veriyor; biz bunu kabul etmiyoruz.

Greve ba�lamadan hukuki riskleri biliyor muydunuz?
Evet ve hay�r. �irketlerin dava açaca��n� biliyorduk; her eylemimize dava aç�yorlar. Ama beni kovacaklar�n� beklemiyorduk.

�imdi geriye dönüp bak�nca pi�man m�s�n�z?
Hay�r.

�imdiye kadarki en büyük ba�ar�n�z neydi?
Somut bir kazan�m olmad�, bekledi�imiz gibi. Ama kamuoyunda bir ay boyunca Gazze'de olanlar� konu�turduk; �srail ile süren askeri ticareti gündeme getirdik. Ara�t�rmak yasak, ne ta��nd��n� bilmiyoruz. Elimizden gelen buydu, bununla gurur duyuyorum.

Size gönderilen dayan��ma mesajlar� daha çok �sveç'ten mi yoksa uluslararas� alandan m� geldi?
�kisi de. �lk ay ço�u �sveç'ten geldi; hala yava� yava� dünyaya yay�l�yor. Liman i�çileri ve ba�ka sendikalara da ula��yor. Bazen beklenmedik yerlerde konu gündeme geliyor. Belki çok önemli olur, belki olmaz; kimse bilemez. Güney Afrika'da da öyleydi; ilk biz ba�latt�k ama en önemli özne biz de�ildik. Olof Palme ba�bakanken etkisi daha büyüktü. Ama bir �ey di�erinden ayr� dü�ünülmez. Bizim yapt��m�z, ba�ka sendikalar� bile etkileyebilir. Sonuçta elindeki olanaklarla elinden geleni yapmak zorundas�n.

�sveç i�çi s�n�f�ndan nas�l bir destek bekliyordunuz? Daha fazla grev mi?
Hay�r, bu gerçekçi de�ildi. Konuyu gündeme getirmeleri yeterdi; bence bunu ba�ard�k. Son 40 y�ld�r kimse için bir �ey yapmam�� sendikalardan birden grev beklemek gerçekçi olmazd�. Ama baz� genel kurullarda konunun tart��lmas�, baz� oylamalarda fark�n çok az olmas� bile büyük bir geli�me.

Ba��ms�z medya ve alternatif platformlar sizce nas�l bir rol oynamal�?
Hem ana ak�m hem küçük medya konuya geni� yer verdi. Küçük medya gazetecilik yaparsa, ana ak�m� bile etkileyebilir. Ana ak�mda bile Gazze hakk�nda söylem de�i�ti. Ba��ms�z medya bizim için önemli; sesimizi duyuruyor. Ama yine de kamuoyunu as�l �ekillendiren hala ana ak�m medya.

Son olarak eklemek istedi�iniz, ça�r� veya dü�ünceler var m�?
Son aylarda Gazze ile ilgili uluslararas� sendikalar bize ula�t�. 25 y�ld�r uluslararas� ili�kiler kuruyoruz. �imdi daha küçük sendikalar da soru soruyor, bazen de yeni giri�imlerin tohumu oluyor. Marsilya'da gemide �srail'e makineli tüfek parças� ta��yan konteyner oldu�unu ö�renen i�çiler yüklemeyi reddetti. Gemi �talya'ya geçti, oradaki liman i�çileri de pe�ine dü�tü. Zincirleme etki yarat�yor. Hükümet müdahalesi olmadan askeri ticareti durduramazs�n; ama ta��mada yeterince aksama olursa çok pahal� olur. Güney Afrika'ya da öyle oldu; ithalat ve ihracat devam etti, ama çok pahal�ya mal oldu. Rus gaz� hala geliyor diyen var; evet, ama alt� ayda bir geliyor ve büyük tart��ma yarat�yor. Ruslar art�k ayn� fiyata satam�yor, bu da bask� anlam�na geliyor. Bask� da farkl� ülkelerde farkl� etki yarat�r. Daha çok böyle giri�im ç�karsa, virüs gibi yay�l�r. �srail'le ticaret yapmak isteyenler, geminin Akdeniz'de aylarca dolanabilece�ini görür; bu da bask� yarat�r.

*�sveç Liman ��çileri Sendikas� Temsilcisi Erik Helgeson'un Växjös Gnista'da yay�mlanan röportaj� Ivana Benario taraf�ndan Türkçeye çevrilmi�tir. Röportaj�n asl�na buradan ula�abilirsiniz.

ÇEV�R� | �sveç Liman ��çileri Sendikas�'ndan Erik Helgeson ile röportaj

�lgili Haberler