GÜNCEL

Arzu Demir yazd�: Salg�n günlerinde 'öteki'ni bulmak

ARZU DEM�R
9 Nisan 2020 Per�embe

Tüm dünyada salg�na kar�� önlem ad� alt�nda ürkütücü uygulamalar hayata geçiyor. Virüs ta��yan ki�ilerin fi�lenmesi, her hareketlerinin takip edilmesinden konumlar�n�n payla��lmas�na kadar bir dizi �ey. Bu kitlesel bir fi�leme ve damgalama hareketi.

AKP iktidar�, Covid-19 salg�n�na kar�� önlemler kapsam�nda 65 ya� üstünde olan insanlar�n soka�a ç�kmas�n� yasaklad�. Bu yasak karar�n�n ard�ndan ya�l� insanlara yönelik insan� utand�ran görüntülere sosyal medyada bolca maruz kald�k. Ya�l� insanlar, salg�n�n müsebbibiymi� gibi bir nefret ve linç kampanyas�n�n hedefi oldular. Oysa onlar virüsünün ta��y�c�lar�ndan çok, can kay�plar� örne�inde görüldü�ü gibi virüsün vurdu�u kesimdi.

Fa�ist �ef Erdo�an'�n 4 Nisan'da yapt�� aç�klaman�n ard�ndan da bu kez 20 ya��n alt�ndaki gençlere soka�a ç�kma yasa�� geldi.

Türkiye'de 20 ya� alt�ndaki nüfus yakla��k 25,5 milyon civar�nda. Toplam kay�tl� nüfusun üçte birine kar��l�k geliyor. TÜ�K'in rakamlar�na göre, 15 ila 19 ya� aras�nda çal��an çocuk say�s� 1 milyon 385 bin, 5 ila 14 ya� aras�nda çal��an çocuk say�s� ise yakla��k 144 bin ki�i. Yani Türkiye'de 20 ya� alt�nda yakla��k 1 milyon 529 bin ki�i çal��yor. Elbette çal��an bu nüfus için soka�a ç�kma yasa�� uygulanmayacak. Onlar, Erdo�an'�n istedi�i gibi "çarklar�n dönmesi" için çal��mak zorunda.

Zab�talar, polisler "çarklar� döndürmedi�i" halde soka�a ç�kan gençlere kabahatler kanununa göre ceza kesmeye ba�lam��. �ktidar�n bu karar�n�n da, bu kez evden ç�kan ya da ç�kmak zorunda kalan gençlere yönelik bir linç kampanyas�na dönü�me ihtimali mümkün. �imdi de muhtemelen 20 ya� alt�ndaki gençler, "öteki", dü�man ya da damgal� olacak.

Zaten bu topraklar, her an "ötekini" bulmaya müsait. Kürtler, Aleviler, Ermeniler, e�cinseller her daim her türlü suçun müsebbibi olarak hep öteki, hep dü�man. Suriye'deki sava�tan sonra hayatta kalmak için s�n�r kom�u Türkiye'ye s��nan insanlar da yeni dü�manlard�. Sava� ma�duru bu insanlar, "Suriyeliler" kategorisi alt�na toplanarak, linçlerin ve nefretin hedefi oldu.

Türk devleti, "tekçili�i" kurucu maya olarak ta��yan bir devlet olarak, "Türk ve Sünni" olmayan her gruba, topluma, ulusa kar�� nefret ve dü�manl�k politikas� üzerinden kendini in�a etti. Sonuçta bu devletin temelinde, kurucu Kemalistlerin, "Onlar, cumhuriyet döneminde ya�anmad�" diyerek savu�turmaya çal��t�� Ermeni, Pontos ve Süryani halklar�na yönelik soyk�r�m var.

Diktatör Erdo�an zaman�nda "öteki"nin kapsam� geni�letildi. Elbette, "daimi dü�manlar" yerli yerinde ama art�k "Erdo�an gibi dü�ünmeyen herkes" ya da Erdo�an'�n parmak sallad�� herkes öteki, dü�man.

Türk devletinin kurucu fikri de maalesef toplumda kar��l��n� buluyor. �u salg�n günlerinde nas�l bir dü�manl��n toplum içinde mayaland��na tan�k oluyoruz. Sakarya'da bir sa�l�k emekçisinin oturdu�u apartmanda "Apartman�m�zda ikamet eden say�n sa�l�k çal��anlar�, apartmana girip ç�karken kap�lar� ve merdiven korkuluklar�na temas etmemenizi önemle rica ederiz" �eklinde yaz�l� bir not as�ld�. Bunu yazanlar, o apartmanda, "öteki" ilan ettikleri sa�l�k emekçisi ile birlikte ya�ayan insanlar, kom�ular. Bu dü�manl�k ürkütücü.

Tüm dünyada salg�na kar�� önlem ad� alt�nda ürkütücü uygulamalar hayata geçiyor. Virüs ta��yan ki�ilerin fi�lenmesi, her hareketlerinin takip edilmesinden, konumlar�n�n payla��lmas�na kadar bir dizi �ey. Bu kitlesel bir fi�leme ve damgalama hareketi. Hindistan'da Covid-19'u ta��yan ki�ilerin ellerine damga vuruluyor. Kanadal� sosyolog Erving Goffman, "Damga/ Örselenmi� Kimli�in �dare Edili�i Üzerine Notlar" kitab�nda, "�üphesiz tan�m gere�i, biz damgal� bir ki�inin pek de insandan say�lmayaca��na inan�r�z" diye yaz�yor. Damgalanm�� ki�i, art�k ötekidir ve çe�itli ayr�mc�l�k, nefret ve �iddetin hedefindedir. Devletlerin salg�n gerekçesiyle ilan etti�i OHAL gibi "istisnai" uygulamalar�n ola�an hale gelmesi gibi, "normal olmayan�n", bugünkü anlam�yla "hasta" olan�n da damgalanmas�, ötekile�tirilmesi art�k ola�an hala geliyor.

Bu toplumsal psikolojide, salg�n günlerinin yaratt�� belirsizlik, gelece�in öngörülememesi ve elbette can kay�plar�n�n etkisi var. Ancak kapitalizmin, kendi yaratt�� canavarla bizi terbiye etmesine, kendi yaln�zl��m�z ve bencilli�imiz içinde bizi bo�mas�na izin vermeyelim. �nsan insan�n dostudur ve ancak bu dostluk, dayan��ma bizi ya�at�r. Bunu unutmayal�m.

�talyan dü�ünür Giorgio Agamben, "Gerekçesiz bir acil durumun yaratt�� istisna hali" yaz�s�na gelen tepkiler üzerine kaleme ald�� ikinci yaz�s�nda "Hayatta kalmaktan ba�ka ahlaki de�eri olmayan bir toplum nedir?" diye soruyor. Koronavirüs salg�n� nedeniyle ölümlerin çok oldu�u kendi toplumu için �öyle yaz�yor: "Ölülerin -bizim ölülerimizin- cenaze hakk� yok ve sevdiklerimizin bedenlerine ne olaca�� belli de�il. Kom�uluklar�m�z ortadan kald�r�ld� ve kilisenin bu konuda sessiz kalmas� merak uyand�r�c�. Bu �ekilde ya�amay� al��kanl�k haline getiren bir ülkede insan ili�kilerinin ne kadar sürece�ini kim bilir?"

"Bu �ekilde" yani, sadece hayatta kalma güdüsüyle ya�aman�n al��kanl�k haline gelmesi de koronavirüs y�k�m�ndan daha büyük bir y�k�m olmaz m�? E�er bir insanda bile virüs varsa, tüm toplum tehdit alt�ndad�r. Dolay�s�yla, önlemlerin tüm toplumun sa�l�kl� ya�ama hakk�n� güvence alt�na alacak bir �ekilde olmas�n� istemeliyiz. Kom�umuza, çevremizdekine, ona, buna dü�manl�k bizi kurtarmaz. Evde kalacaksak, hepimiz evde kalmal�y�z. 65 ya� üstü evde, 20 ya� alt� evde. 20-65 ya� aras�ndaki nüfus nerede? Sokakta, fabrikada, atölyede, �antiyede.

Neden?

Kapitalizmin çarklar� dönsün, Saray'�n �atafat� sürsün, diktatör Erdo�an saltanat�na devam etsin diye.

O çarklar döndükçe bizim hayatlar�m�z karar�yor. Dostumuza dü�man oluyoruz. Dostumuza, kom�umuza, ailemize dü�man olaca��m�za, kapitalizme dü�man olal�m.

Arzu Demir yazd�: Salg�n günlerinde 'öteki'ni bulmak

�lgili Haberler